Ağustos ayı sonlarında 25 Eylül’de yapılan Kuzey Irak’taki bağımsızlık referandumu ve sonuçlarıyla ilgili bir yazı yazmıştım. Yazının referans noktası Washington’daki önde gelen düşünce kuruluşlarından American Enterprise Institute’un Ortadoğu ve Türkiye uzmanı Michael Rubin’in kaleme aldığı bir makaleydi.

Makalenin ana fikri bölge devletlerinin Kürdistan üzerinde gölge oyunları oynadıkları, özellikle de İran’ın yakın gelecekte Barzani ve ailesini Kuzey Irak’tan tamamıyla sileceği öngörüsüne dayanıyordu. Kuzey Irak lideri Mesut Barzani’nin ba- ğımsızlık referandumunda yüzde 90’ın üzerinde evet oyu çıkmasının ardından Irak merkezi hükümeti ve Başbakan İibadi’den gelen baskılar sonucu istifa etmesi üzerine fikri takip anlamında yazıyı sizlerle yeniden paylaşmak istedim:

“Kürtler’in bağımsız olma hakları var mı? Var, ancak Barzani’nin Kürtler’in bağımsızlıklarını kazanmasıyla bölgenin daha istikrarlı olacağı tezi doğru mu? Kesinlikle hayır. Zaten temsil ettiğini iddia ettiği Kürtler’in değil kendi şahsi meselesi için bu tezi savunuyor. “Kimi Kürt yetkililer bağımsızlığın gayet kolay ve iyi bir seçenek olacağını Çekler ve Slovaklar’ın Çekoslovakya’dan bölünmesini örnek göstererek haklı çıkarmaya çalışıyor. Öte yandan askeri ve gerilla çatışmalarıyla çalkalanan kimi ülkelerden örnek verirsek durum daha iyi anlaşılır. Örneğin Sudan ve Güney Sudan, Etiyopya ve Eritre, Sırbistan ve Kosova, Endonezya ve Doğu Timor. Bunların hiç birinde ayrılıkçı tarafın ba- ğımsızlık ilanı, her türlü somut kriter ışığında başarıya ulaşamadı.” Rubin, bağımsız Kürdistan’ın neden başarıya ulaşamayacağını da madde madde şöyle sıralıyor: “Türkiye, Irak ve Suriye’nin taraf olduğu Fırat ve Dicle nehirleri sularının paylaşımı anlaşmaları yetmiş yıllık. Belki daha da eski. Bu anlaşmaların yeniden ele alınıp yazılması gerekecek. Vatandaşlık konusunda Bağdat’ta ya da Irak’ın başka bölgelerinde yaşayan Kürtler’in Kürdistan vatandaşlığı olacak mı? Kürdistan’da oturan Araplara Irak vatandaşlığı izni verilecek mi? Çifte vatandaşlık olacak mı? Referandum etnik temizliğe mi yol açacak? Irak Hükümeti’ndeki Kürt yetkililer istifaya zorlanacak mı? Sınır konusu çok önemli! Barzani bağımsızlığın sadece Irak Kürdistan’ında geçerli olacağını söylüyor. Ancak hala Bağdat’la anlaşmazlığın sürdüğü bir bölgede referandum yapılmasını istiyor. Çek Cumhuriyeti ve Slovakya’da vatandaşlar ve devletler sınırlar konusunda hemen anlaşmaya varmıştı. Barzani’nin tezi Irak’la Kürdistan’ı ortak yapacak yerde sakın birbirine hasım haline getirmesin? Ekonomik konu var. Irak Kürdistanı çok zengin petrol yataklarına sahip olduğuna inanıyor. Ancak büyük petrol şirketleri yolsuzluk ve adam kayırmacılığının başını alıp gittiği bölgeden alacaklarına bakmadan kaçıyor. Irak Kürdistanı kendi devlet memurlarına maaş ödeyemez durumda. Hatta iç-dış borcun 20 milyar doların üzerinde olduğu biliniyor. Bir de ordu meselesi var. Irak Kürdistanı’ndaki ordudan çok milis kuvveti. Bunun silahşorları ya da Peşmerge de bir bakanlığa değil kaba kuvvet tacirlerine bağlı- lıklarını ilan etmiş durumda Ordusuz bir devlet ne yapacak?” Rubin, Türkiye’nin Kuzey Irak’ın bağımsızlığına fazla itiraz etmeyeceğini, ancak İran’ın Kürdistan’ın yaşama şansı olmaması için elinden geleni yapacağını şu sözlerle ifade ediyor: “İran hükümetinin Barzani ve oğullarını sonsuza kadar emekliye sevk etme planları yaptığı ortaya çıkarsa hiç şaşırmayın. Kürdistan Ortadoğu’da devletlerin gölge oyunları oynadıkları bir savaşın sahnesi olabilir.”

Ne dersiniz? 25 Eylül’den bu yana bölgede yaşananlar, hele de Barzani’nin üç gün önceki istifası Michael Rubin’in ön görüsünü doğrulamıyor mu?