Belediye başkanı mı? Belediye meclisi mi? Kim kimi yener?

31 Mart Yerel Yönetimler Seçimi sonrası başlıca büyükşehir belediyeleri CHP’ye geçti. İstanbul’da mazbata tartışmaları sürerken Ankara, İzmir, Adana, Mersin ve Antalya’nın yeni büyükşehir belediye başkanları görevlerine başlamış oldular. Daha önceki yazımızda da seçimin en büyük kazananı CHP, kaba bir hesapla, 2014 yerel seçimleri sonrası Türkiye’nin nüfusunun %15’inin yaşadığı yerlere hizmet üretmekle görevli belediyeleri yönetirken bugün neredeyse Türkiye nüfusunun %50’sinin yaşadığı yerlere hizmet üretmekle görevli belediyeleri yönetecek.

İETT ve İSKİ ile birlikte toplam 34 milyar TL bütçe ve 28 iştirak şirketleri ile 24 milyar TL ciro yöneten İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin toplam yönettiği ‘kasa’ 11 bakanlığın yönettiği bütçeden daha fazla…

Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin de ASKİ ve EGO ile birlikte 14 milyar TL olan 2019 bütçesi 7 bakanlığın bütçesinden daha büyük. İlk iki Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi toplantısında tartışma çıkmasının nedenini de burada aramak gerekir…

Büyükşehir belediye başkanlıkları CHP’ye geçerken büyükşehir belediye meclislerindeki çoğunluklar ise AKP-MHP cephesinde kaldı. AKP cephesi, 1 Nisan’dan itibaren kayıpları üzerine hem kitlesini motive etmek hem de siyasi alan edinmek için büyükşehir belediye meclislerinde çoğunluk sahibi olduğunu sıkça dile getirdi. Benzer şekilde 2014 seçimlerinde Melih Gökçek de Mansur Yavaş’a karşı "Kazansa da bir şey yapamaz, çoğunluk bizde" demişti.

Peki büyükşehir belediyelerini kim yönetir? Başkan neye yetkili, büyükşehir meclisi neye yetkilidir? Gelin beraber bakalım…

Bir kere en başta şu tespitle başlayalım: Büyükşehir belediye başkanı o şehirde yaşayan herkesin oyu ile seçilir, meclis üyesi ise sadece ilçesinden oy alır. Dolayısıyla büyükşehir belediye başkanı meşruiyet açısından tabiri caiz ise 1-0 önde başlar… En tipik örneği ise, Eskişehir’dir. Yıllarca neredeyse büyükşehir belediye meclisinde 3’te 2 çoğunluğu elinde tutan AKP’ye rağmen Yılmaz Büyükerşen nasıl Türkiye çapında ses getiren işler yapabildi?

Birinci mesele büyükşehir belediyesi organizasyonuna ilişkin: Büyükşehir belediye başkanı büyükşehir bünyesindeki tüm amirlerini, tüm daire başkanlarını ve genel müdürleri atama yetkisine sahiptir. Sadece büyükşehir belediyesi genel sekreteri atamasını yaparken Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın onayı gerekmektedir.

Bütçenin kabul edilmesinde büyükşehir belediye meclisi karar merci ama genelde, müdürlük bütçelerini belirlemekle sınırlı olarak bu yetki kullanıldı. Eskişehir örneğinde, bir kısım Kültür Müdürlüğü bütçesi Fen İşleri’ne kaydırılmıştı mesela. Ancak bütçe kabul edildikten sonra harcama için başkan imzası yeterli olacaktır.

Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi’nin ilk iki toplantısında da tartışmaya neden olan şirketler meselesine gelelim. Belediye şirketlerine yönetimlerini atama yetkisi büyükşehir belediye başkanındadır. Ancak sermaye artırımı gibi konularda belediye meclisinin onayı gerekmektedir.

Belediye meclisinin önemli yetkilerinden biri taşınmaz tahsisi, arsa alımı gibi konularda onay merci olması durumudur. Bu kararların belediye meclisinden geçmesi gerekmektedir.

Mansur Yavaş’ın seçilmesinden sonra sosyal medyada ‘Ankara eski amblemini istiyor’ başlıklı kampanyalar başlatıldı. Hitit güneşli amblem konusunda yetki de belediye meclisinde… Ayrıca belediye meclisinin önemli rollerinden biri de Ulaşım Ana Planı’nın karara bağlanması sırasında oluyor. Yeni bir metro hattını hayata geçirmek için belediye meclisinden onay gerekmektedir.

Şunu unutmamak gerekir; büyükşehir belediye meclis üyeleri seçildiği ilçeye hizmet götürmek ister. Dolayısıyla yapılacak hizmetlere engel olmak bir yana seçim bölgesi olan ilçeyi de bu hizmetlerden faydalandırmak için uğraşacaklardır. Ayrıca kimse kamuoyu önünde ‘hizmet edilmesine engel oluyor’ imajı kazanmak istemez.

Genel olarak bakıldığı zaman büyükşehir belediye başkanları, büyükşehir belediye meclisine göre yasal anlamda biraz daha üstün konumda görünmektedir. Bazı pürüzler de hizmet üretme aşamasında çözülecektir.

Önceki ve Sonraki Yazılar