Ekim 2017'de Lecco'da bir üst geçit çökmüş ve 68 yaşında bir vatandaş arabasıyla köprünün altında kalarak can vermişti. Ancak 1.182 km uzunluğundaki Morandi Köprüsü gerek uzunluğu ve gerekse daha işlek bir güzergahtaki konumu nedeniyle daha çok can kaybına neden olunca, konu hem İtalya'nın hem de dünya kamuoyunun gündemine oturdu.

Morandi Köprüsü'nün 'geliyorum' diyen yıkımı
Aslında 1967'de inşa edilen ve proje sahibi Morandi'nin adıyla anılan Polcevara Viyadük'ü yapıldığı günden itibaren eleştiri ve endişe kaynağı olmuş. İşletmesi ve dolayısıyla bakım sorumluluğu Autosrade per L'Italia (İtalya için Otoyoları) firmasında olan köprü, taban iyileştirme çalışmaları yapıldığı sırada çöktü.

Polcevara akarsuyunun üzerinden geçen viyadük hakkında Cenova Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Profesörü Antonio Brencich Temmuz 2016'da yerel bir haber kanalına verdiği ropörtajda, köprünün ayaklarında daha 80'li yılarda öngörülenin üzerinde kayma olduğunu, tehlike arz ettiği ve onarımı için kısmen ya da tamamen kapatılması gerektiğini belirtmiş. Brencich, köprü hakkında "Başyapıt olmak bir yana bir mühendislik fiyaskosu. Yeniden inşa edilmeli, bu şekilde kullanılamaz" yorumunda bulunmuştu.

Senatör Maurizio Rossi de 2016 yılında dönemin Ulaştırma Bakanı Cristiano Delrio'ya, köprünün tehlike arz ettiğini belirten ve onarımı için kapatılmasını öneren bir soru önergesi vermişti.

Peki İtalya gibi Avrupa'nın göbeğindeki bir ülkedeki denetim mekanizmaları, böylesi işlek ve büyük bir köprünün bakımı için neden bu kadar geç kaldı?

Avrupa'nın en çok parçaya bölünerek özelleştirilmiş otoyol ağı
İtalya yüzde 70'i özelleştirilmiş 5.886 km'lik otoyol ağına sahip. Ulaştıma Bakanlığı'nın 2016 verilerine dayanarak 2017 yılında yayınladığı rapora göre ülkede 24 değişik firma otoyol işletiyor ve bu da Avrupa çapında en yüksek sayı olarak dikkat çekiyor.

Morandi Köprüsü'nün de işletmecisi olan Autostrade per L'Italia'nın çatı şirketi Atlantia'nın tüm iştirakleri ülkedeki otoyol ağının yarısından fazlasına hakim.

Benetton ailesinin en büyük hissedarı olduğu Atlantia'nın 3.000 km'yi aşkın bir otoyolu kontrol ediyor. Ülkedeki otoyolların bölünmüşlüğün en net örneği ise gene Atlantia iştiraki olan Tangenziale di Napoli SPA firması. Firma sadece 20 km'lik bir otoyolu işletiyor.

Avrupa'nın en pahalı otoyolu
İtalyan otoyolları aynı zamanda Avrupa'nın en pahalı otoyolları olarak da dikkat çekiyor. Almanya, Hollanda ve Belçika'da otoyollar tamamen ve İspanya'da ise yüzde 80 oranında ücretsizken Avusturya ve İsviçre yıllık bandrol uygulamasına gidiyor ve yıllık fiyatları sırasıyla 87 ve 38,12 Euro.

İtalya'da ise Türkiye ve Fransa'da olduğu gibi gişelerde ödeme sistemi uygulanıyor. Fransa'da 450 km'lik Lyon-Paris otoyolunu kullananlar 33,30 Euro geçiş ücreti öderken, İtalya'da aynı uzunluktaki Bologna-Ventimiglia güzergahını geçmek için 40,50 Euro ödemek gerekiyor
Yapılmayan ihaleler, denetimsizlik ve kaynak eksikliği
1980'lı yıllarda özelleştirilmeye başlanan otoyollar daha sonra ihale yapılmaksızın ruhsat sürelerinin uzatılması yoluyla yönetilmiş. Şu anda da Piacenza-Torino, Torino-Brennero, AutoBrennero, AutoVeneto gibi otoyolların ruhsat süreleri sona ermiş ancak bu yolların işletmeleri için yeni bir ihale açılmamış durumda. 2017 yılnda 7 milyar euro gelir getiren otoyolar merkezi yönetimin denetim eksikliği, yetki karmaşası ve kaynak yetersizliği nedeniyle kendi kaderlerine bırakılmış durumda.

1,5 milyonu aşkın köprü ve viyadüğün sadece 50 bini denetleniyor
İtalya'nın dağlık coğrafi yapısı nedeniyle ülkede 1,5 milyonu aşkın köprü ve viyadük bulunuyor. Bu yapılar, otoyoların aksine genelde yerel ve bölgesel yönetimlerin işletmesinde bulunuyor. Ancak belediye ve bölgesel yönetimler kaynak yetersizliği nedeniyle bu yapıların denetiminde, dolayısıyla da onarımında büyük eksiklik gösteriyor.

İtalya'da tüm yolların denetimini sağlayabilecek bir merkezi sistem ise bulunmuyor. Vatandaşların da nternet üzerinden sorgulama yapabileceği bir sistem önerisi 2016 yılında Ulaştıma Bakanlığı'na gelmiş ancak araya seçim ve hükümet kurma süreçleri de girince, öneri Morandi Köprüsü hakkında verilen soru önergeleri gibi bakanlık dosyalarında arasında olduğu gibi durmuş.

Ülkede köprülerin denetimini gerçekleştiren tek bir özel firma var. WeBridge adlı firmanın gözetim altında tuttuğu köprü sayısı ise 50 bin. Ülke çapında 1.5 milyon köprü olduğu düşünüldüğünde İtalya'da yaşanan genel tablo ortaya çıkıyor.

Euronews'e konuşan firma sahibi Settimo Martinello durumu şöyle özetliyor:

"Kamu yöneticileri denetimlerin bilgilerini aktarmakla yükümlü. Ancak denetim yapılmıyorsa neyin bilgisini aktaracaklar? Yerel yönetimlerin bu denetim ve onarımları yönetecek kaynakları yok. Milyonlarca körprüden sadece 50-60 bini bizim platformumuzda denetim altında"