Barış CAN / YURT

'50. Yılında 1968 ve Düşüncesi' konulu konferansın ilk günü dün gerçekleştirildi. Mimar Sinan Üniversitesi'nin Şişli Bomonti Kampüsü'ndeki Fen Edebiyat Fakültesi'nin konferans salonunda başlayan sempozyumun açılışını Prof. Dr. Zafer Toprak gerçekleştirdi.  Toprak, "68: Küreselleşme ve Çağdaş Karşı-Kültürün Doğuşu" konulu konferansında 1968 olaylarının iletişim çağının verdiği ilk sınav olduğunu söyledi.

1968'in Türkiye'de bir öğrenci hareketi olarak geliştiğini belirten Toprak, aynı şekilde Japonya'da da öğrenci hareketi olarak kaldığını söyledi. 1968 hareketinin 1969'dan itibaren Türkiye'de siyasi bir nitelik kazanmaya başladığını ifade etti. Paris'te başlayan 68 olaylarının hemen hemen tüm ülkelerde etkisini gösterdiğini, her ülkenin 68'inin farklı olduğunu belirterek, 'Amerika'nın 1968 hareketinin olduğunu sanmıyorum" dedi. Toprak, Amerika'da 1968 hareketine benzer özellikleri taşıyan olayların 1950'lilerde yaşandığını, Amerika'nın batı kıyısında Hipiler tarafından geliştiğini, kökeninde ırksal sorunların yer aldığını söyledi.

Toprak, Türkiye'de 1968 hareketinin bir bakıma 27 Mayıs 1960 Darbesi ile başladığını, darbeden sonra özgürlükçü bir anayasa ile demokratik bir döneme geçildiğini söyledi. Türkiye'de 1968 hareketini anlamak için 1961 Anayasaı'nın iyi irdelenmesi gerektiğinin altını çizdi. Türkiye'de 2 kez aydınlanma evresi yaşandığını belirten Toprak, ilk evrenin 1908-1918 arasında gerçekleştiğini, entelektüel alanda görüldüğünü; ikinci olarak da 1960-1970 arasında yaşandığını öne sürdü. 1960-70 arasında yaşanan aydınlanmanın daha makro düzeyde görüldüğünü belirterek, sol hareketlerin geliştiğini söyledi.

Sempozyumda Pen Yazarlar Derneği Başkanı Zeynep Oral; “Gençtik, Güzeldik, Dünyayı Değiştirecektik” üzerine konuştu. Oral; Türkiye'de 1968 hareketini hocalarıyla öğrencilerin başlattığını belirterek; Gezi eylemlerini 1968 hareketine benzetti. Oral, "Tıpkı Gezi'deki gibi; gençtik, güzeldik, dünyayı değiştirecektik" ifadelerini kullandı.

1968 hareketinin; kültürel, sosyolojik, ekonomik yapıyı değiştiren düşüncesinin yaşamın her alanına yayıldığını belirterek; 'dünyayı milliyetçilikten, eşitsizlikten, fanatiklikten kurtaracak; şiddete, militarizme karşı duracaktık" dedi. 

1968 hareketinin kendisinde geziyi çağrıştırdığını söyleyen Oral; "sevmediklerimize küfür etmiyorduk. Tezek, pislik, çöplük demiyorduk. Hümanist olacaktık, birbirimize söz vermiştik." dedi.

1961 Anayasası'nın özgürlük bir ortam yarattığını belirten Oral, "Bugün ise 1982 Anayasası'nın gerisinde bir hayat yaşıyoruz" dedi. Oral 1961 Anayasası'nın özgürlükçü ortamında; "Marksist-sosyalist edebiyat çevirileri yapılmaya başlandı" dedi. Bunun da 1968 hareketine olumlu etkilerinin olduğunu söyledi.

Oral, "Sanat-toplum ilişkisi en çok tartıştığımız konulardı, Ahmet Arif'in 'Hasretinden Prangalar eskittim' başucu kitabımızdı" dedi. "1968 kadın hareketini tutuşturacak bir harekettir" diyen Oral; "savaşma seviş' de en yaygın slogan olmuştu" ifadelerini kullandı.

Türkiye'de 1968 hareketinin edebiyat, sanatın gelişmesine büyük katkılarının olduğunu belirten Oral; Sevgi Soysal, Tomris Uyar, Adalet Ağaoğlu, Tezer Özlü, Pınar Kür gibi kadın yazar ve şairlerin o dönemde büyük başarı yakaladıklarını ve yaratıcılıklarının ortaya çıktığını söyledi. 1960'lı yıllarda tiyatronun altın çağını yaşadığını iddia eden Oral, "Türkçeye daha önce hiç çevrilmemiş edebiyat eserleri ö dönemde dilimize kazandırıldı." dedi. Özel tiyatroların da o dönemde geliştiğini belirten Oral, "68 ruhunu anlamak için Devrim İçin Hareket Tiyatrosu'na değinmek gerekir. Onlar tiyatrolarını sokakta, mitinglerde, kahvehanelerde, sendikalar ve fabrika önlerinde sergilediler" dedi. Oral, "Taksim2de Genco Erkal2la 10 bin seyirciye, 'Kerem Gibi'yi söylerdik' ifadelerini kullandı. Oral o dönemde müzikte de önemli gelişmelerin yaşandığını belirterek; "Selda Bağcan ve Moğallar'la başkaldırırdık" dedi.

Sempozyum; "Dünya Değişirken Toplumsal-Düşünsel oluşumlar" başlığı ile devam etti. "Eğitim Sisteminde Reform Taleplerinin Analizi" başlığı ile Doç. Dr. Demet Lüküslü bir sunum gerçekleştirdi. Doç. Dr. Kurtul Gülenç ve Dr. Öğr. Üyesi Güçlü Ateşoğlu; "Özgürlük Üzerine Bir Hareket ve Düşünsel Kaynakları" başlığı ile konferans verdi.

Gülsün Karamustafa ve Prof. Sadık Karamustafa; "Akademi, 1968 ve Sonrası" üzerine konuştu. Daha sonra, Dr. Öğr. Ü. Osman Erden; "AWC: Sanat Emekçileri Koalisyonu" başlığı ile bir sunum gerçekleştirdi.

Prof. Zeliha Berksoy, Jak Şalom ve Atilla Dorsay 1968 olaylarının sinemaya yansımaları üzerine konuştu. Prof. Zeliha Berksoy günümüz sinemacılarını iktidarın yanında durarak sevimli görünmeye çalıştıklarını söyeleyerek eleştirilerde bulundu. Dorsay, 60'lı yılların sinema açısından Türkiye için önemli olduğunu ifade ederek; "Yeşilçam 1960'da başlar" dedi. Dorsay, 1960'ları Türk sinemasının en iyi dönemi olarak nitelendirerek o dönemde üretiminde çok fazla olduğunu söyledi. 1968 filmlerine Dorsay; Lütfi Akad'ın; 'Vesikalı Yarim', Metin Erksan'ın; 'Kuyu', Yılmaz Güney'in; 'Seyithan' filmlerini örnek verdi.  

SEMPOZYUMDA İKİNCİ GÜN

Sempozyumun ikinci günü, bugün saat 11:00'da Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi'nin Bomonti Kampüsü'nde devam edecek. Sempozyumun 2'nci gününün açılışını TÜSES eski Başkanı, Bilgi Ünivesitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burhan Şenatalar yapacak. Şenatalar; '1960’lar Türkiye’sinin Ekonomik ve Sosyal Görünümü'nü anlatacak. Sempozyumda bu konferanstan sonra sanat ve kültür ağırlıklı konular ve konuklar yer alacak.

Prof. Dr. Kemal İskender; Sanatta 68 Kuşağı', Prof. Dr. Burcu Pelvanoğlu da Türkiye Sanat Tarihi Yazımında ve Sanat Ortamında 1968'in İzdüşümü' konulu konferanslar verecekler.

Kültür Bilincini Geliştirme Vakfı Kurucusu ve Onursal Başkanı Faruk Pekin, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları Genel Yönetmeni Fahri Aral ve Tarih Dergisi Danışman Editör ve Yazarı Masis Kürkçügül sözlü tarih üzerine konuşmalar gerçekleştirecekler.

Doç. Dr. İlke Boran, Taner Öngür ve Derya Bengi; "Müzik: Yeni sesler – Melodiler- Türler" üzerine konuşacaklar. Saat 16:15'te de Prof. Dr. Ali Akay ve Dr. Öğr. Ü. Zeki Coşkun 2 günlük sempozyumun genel değerlendirmesini yapacak. Sempozyum müzik dinletisi ile kapanışını gerçekleştirecek.