Cumhuriyet'ten Hakan Dirik, İzmir'de Santa Maria Kilisesi ile Hazine arasındaki anlaşmazlığa bakan mahkeme, kilisenin avukatından 'Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş senedi' olan Lozan Anlaşması’nın aslını ibraz etmelerini istedi. Bornova’daki İtalyan kilisesi, padişah tapusuna sahip olduğu ibadethane ile 73 metrekaresi Bornova Kaymakamlığı’nı da kapsayan bitişiğindeki taşınmazlarına ilişkin Hazine’yle davalık oldu. Bornova Belediyesi’nin imar tadilatına ilişkin anlaşmazlık nedeniyle İzmir 3. Asliye Ceza Mahkemesi’nde başlayan mahkeme süreci, burasının 'görevsizlik' kararının ardından İzmir Kadastro Mahkemesi’nde devam ediyor. 

Bu arada kilisenin 'tespit davası' açması üzerine kira geliri elde ettiği taşınmazlara da kayyum atanmış durumda. 7 yıldır devam eden bu durumun 10 yıla tamamlanması halinde kiracıların taşınmazları bedeli karşılığında satın alma hakkı doğuyor. Geçen aylarda restore edilen kilise de bu yüzden davaların artık sonuçlanmasını istiyor. Ancak mahkeme sürecinde ilginçlikler yaşanıyor.

'LOZAN'IN ASLI NEREDE?' DİYE SORDU

İbadethanenin avukatı Hamza Suat Öncüoğlu’nun verdiği bilgiye göre, İzmir Kadastro Mahkemesi’ne Lozan sonrasında İsmet İnönü’nün İtalyan üyeye verdiği mektubun içeriğini sunmaları üzerine başladı. Öncüoğlu, “Kadastro mahkemesinde 3 hakim değiştirdik. Ancak Lozan’ın korumasının ne olduğunu anlatamadık. Son olarak içerikte müktesep hakları koruma altına alan Lozan geçince hakime hanım da ‘Lozan’ın aslını’ getirmemizi istedi. ‘Lozan’ın aslı nerede?’ diye sordu. Ellerimi iki yana açmaktan başka bir şey yapamadım. Dışişleri’nde kasalarda olduğunu anlattım. Bir hakim bunu sorabiliyorsa ‘çöktük’ demektir. Adaletin biraz daha özenli olması gerekir. Sayın Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Yunanistan’daki Türk azınlığın ibadethanelerine ilişkin Lozan tartışması başlatıyor. Aynı biçimde Türkiye’deki zorlukların da görülmesi gerekiyor” dedi.

TÜRKİYE'DE BİLE DEĞİL

Mahkemenin istediği dediği Lozan Anlaşması’nın orijinali, Türkiye’de bile değil. 24 Temmuz 1923’te Lozan’da imza altına alınan balmumu mühürlü metin, anlaşmayı saklayan 'depoziter ülke' konumundaki Fransa Dışişleri Bakanlığı arşivlerinde yer alıyor. Türkiye’de ise Fransa Dışişleri’nce hazırlanıp onaylanarak imzacı ülkelere dağıtılan nüshalardan biri bulunuyor. Üstelik o da bir dönem devlet arşivlerinde izini kaybettirmişti. Anlaşmanın kayıp olduğu haberlerinin basında yer aldığı dönemde, 1978’de Dışişleri Arşiv Dairesi Başkanlığı’na getirilen eski büyükelçi Kemal Girgin’in, 'Diplomatik Anılarla Dış İlişkilerimiz' kitabında anlattığı üzere, arşivin yeniden düzenlemesi sırasında, MİT’in bir kasayı 'oksijen kaynağıyla' açmasıyla bulunmuştu. Ardından da ciltlenerek Dışişleri Bakanlığı arşivine emanet edilmişti.