Katılım bankaları eski adıyla faizsiz bankacılık yapan bankaların yasal altyapıya ulaşması, ürünlerini çeşitlendirmesi için son yıllarda çok sayıda yasal düzenleme yapılıyor. Hatta kamu bankaları da katılım bankacılığı yapma kararı aldı. Kimileri milyarlarca dolara ulaşan İslami finansın potansiyelinden yararlanmanın önemli olduğunu düşünüyor, kimileri de ülkenin gittikçe ‘şeriat’ kurallarına yakın hale getirildiğini…
Her ne kadar son yıllarda kamu bankalarının büyümesi ve yayılması için çok sayıda adım atılsa da bankaların en büyük sorunu hala çözülmüş değil. Katılım bankaları geçen yıl tam da bu zamanlarda Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu’na (BDDK) başvuruda bulundu. Başvurunun ana çerçevesini fetva isteği oluşturuyordu. Katılım bankaları herhangi bir yeni ürün ya da hizmet çıkaracağı zaman bunun İslama uygun olup olmadığını netleştirmek için ‘hocalara’ başvuruyor. Her bankanın çeşitli din hocalarından oluşan bir danışma kurulu var. İşte sorun da burada çıkıyor, hocalar inceleyip ‘İslama uygundur’ dedikleri bir ürüne bir süre sonra ‘değil’ diyebiliyor. Bankaların bir diğer sorunu da din hocaların ekonomi ve finans konusunda yeterli bilgiye sahip olmaması.
İşte katılım bankaları, BDDK’ya başvurup deyim yerindeyse ‘bizi hocalardan kurtarın, bizim adımıza Diyanet’ten fetva alın’ dediler. BDDK da geçen yılın aralık ayında yapılan Katılım Bankacılığı Çalıştayı’na Diyanet’ten yetkilileri davet etti. Hatta bu dönemde CHP Tekirdağ Milletvekili Faik Öztrak, konuyu TBMM gündemine getirerek konunun Anayasa’ya uygunluğunu sormuştu. Kasım 2013’te verilen soru önergesine Temmuz 2014 tarihinde yanıt geldi. Yanıtta “Şu ana kadar toplantılarda yer almayan Başbakanlık Diyanet İşleri Başkanlığı, 21-23 Aralık 2013 tarihinde düzenlenen Katılım Bankacılığı ve Faizsiz Finans Çalıştayı’na görüşlerinden yararlanılmak üzere davet edilmişlerdir” deniyor.
O dönemde Diyanet görevlilerinin bu çalıştaya katıldığı basına da yansımıştı. Ancak bazı katılım bankası yöneticilerinden öğrendiğime göre işbirliği sadece bu çalıştayla kalmış. BDDK yetkilileri, katılım bankası yöneticilerine “Sizin adınıza Diyanet’ten fetva alamayız, bunun yasal altyapısı yok, görev ve yetki alanımız içinde değil” yanıtını vermiş. Gerçi şimdi BDDK yönetiminde köklü değişiklikler oldu, başkan Mukim Öztekin hastalığı nedeniyle görevinden istifa etti. Yeni gelen yönetim bu talebi yeniden gündeme alabilir, kamu bankalarının da faizsiz bankacılığa girmesiyle ‘Diyanet’ten fetva’ yeniden gündeme gelebilir.


****

Türk Tuborg, Anadolu Efes’in peşinde

Anadolu Efes, Türkiye’nin tartışmasız en güçlü içecek şirketlerinden biri. Ne var ki, yıllardır pazar payını yüzde 80’ler, 90’lar bandında korumayı başaran Anadolu Efes, son dönemde hem saat 22.00'den itibaren perakende satış noktalarına getirilen satış yasağından hem de çeşitlenmeye gelen rekabetten kötü etkilenmişe benziyor. Geçen yılın son çeyreğinde” saat 22 yasağı” Anadolu Efes’in satışlarının yüzde 23 düşmesine neden olmuştu. Bu yıl hem pazar hem Anadolu Efes toparlandı ancak bu sendelemeden şirket bir miktar zararlı çıkmışa benziyor. Çünkü ilk 9 aylık sonuçlara göre şirket büyüyen bir pazardan küçülen bir payla çıkmış durumda. Geçen yılın ilk 9 ayında 685 milyon litre olan Türkiye’deki bira satış hacmi, bu yılın aynı döneminde 700 milyon litrenin üzerine çıkmış durumda. Yani satışların düştüğü 2013 yılını takiben bir toparlanma yaşanmış ve yaklaşık yüzde 2.2’lik bir büyüme yakalanmış. Buna karşılık Anadolu Efes’in verileri ise düşüş eğiliminde. Şirketin Türkiye bira operasyonları yılın ilk 9 ayında 550 milyon litre seviyesinde gerçekleşmiş. Önceki yılın aynı döneminde ise bu rakam 580 milyon litre seviyesindeymiş. Yani yüzde 6’lık bir düşüş yaşanmış. Bu rakamları pazar payı olarak okuduğumuzda ise Anadolu Efes yüzde 2.2 büyüyen bir pazarda payını yüzde 84.5’ten yüzde 78.4’e düşürmüş gözüküyor. Şirketin, yurt içi bira operasyonlarının karı da ilk 9 ayda yüzde 7’lik düşüşle 182 milyon TL’ye geriledi.
Görünen o ki, son birkaç yıldır pazara hızlı bir giriş yapan satış noktası sayısını hızla artıran Türk Tuborg, önümüzdeki yıllarda Anadolu Efes’i sıkıştırmaya devam edecek.