Dokumazlıklar kalktı ara seçim geliyor
Hakkında dosya bulunan milletvekillerinin yasama dokunulmazlığının kaldırılmasının yolunu açan anayasa değişikliğinin referanduma gitmeden TBMM’de kabul edilmesiyle siyasette yeni bir süreç başlarken, dosyalarda yer alan “örgüte silah sağlama”, “cezaevine yasak eşya sokma”, “suç işlemek amacıyla örgüt kurma” gibi suçlar dikkati çekiyor.
Dokunmazlık sürecinin bundan sonra nasıl ilerleyecek?
Dokunulmazlıklarla ilgili Anayasa değişikliği Cumhurbaşkanınca onaylanmasının ardından yürürlüğe girecek. Yürürlük tarihinden itibaren 15 gün içinde dosyalar geldikleri yolla savcılıklara gönderilecek. Yani TBMM Başkanlığı dosyaları Başbakanlığa, Başbakanlık Adalet Bakanlığı’na, bakanlık da savcılıklara iletecek. Savcılar da suçlanan milletvekillerini ifadeye çağıracak. Delillerin savcılarca yeterli görülmesi halinde haklarında dava açılacak. Yargılamalarda vekiller hakkında tutuklama kararları da verilebilir.
Asıl tartışmalar ise bu süreçte yaşanacak. Mevcut yasalara göre, hakkında dava açılan ve yargılanma sonunda 1 yıl ve üzeri ceza alanların vekilliği düşebileceği gibi, 5 yıl geçmeden yeniden aday da olamayacak. Anayasa’nın milletvekili seçilme yeterliliğini düzenleyen 76. maddesine göre “taksirli suçlar hariç, toplam bir yıl veya daha fazla hapisle ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar” milletvekili seçilemiyor. Ayrıca “basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya devlet sırlarını açığa vurma” suçlarından birinden mahkumiyet alanlar da affa uğramış olsalar da bir daha milletvekili olamıyor. Hüküm giymiş vekillerin TBMM üyelikleri ise kesin mahkeme kararının Genel Kurul’da okunmasıyla düşüyor.
Ara seçim kapıda
Vekilliklerin düşmesi ara seçimi zorunlu kılıyor. Anayasa’nın ara seçimleri düzenleyen 78. maddesi “Ara seçim, her seçim döneminde bir defa yapılır ve genel seçimden otuz ay geçmedikçe ara seçime gidilemez. Ancak, boşalan üyeliklerin sayısı, üye tamsayısının yüzde beşini bulduğu hallerde, ara seçimlerinin üç ay içinde yapılmasına karar verilir. Genel seçimlere bir yıl kala, ara seçim yapılamaz” hükümlerini içeriyor.
Buna göre 1 yıl ve üzeri ceza almaları kesinleşenlerden, milletvekilliği düşürülenlerin sayısının 28’i bulması durumunda, ya da milletvekilliklerinin düşmesi nedeniyle bir ilin veya seçim çevresinin TBMM’de temsil edilemez hale gelmesi durumunda 3 ay içinde Türkiye ara seçime gitmek durumunda kalabilecek.
Liderlerin kabusu TCK 299
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu hakkında 42, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli hakkında 10, HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş hakkında 77, Figen Yüksekdağ hakkında da 21 fezleke bulunuyor. Haklarındaki suçlamalar bakımından 4 liderin de kesiştiği tek madde “Cumhurbaşkanı’na hakaret” suçunu düzenleyen TCK 299. madde. Yasa uyarınca bu suça 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası verilebiliyor. Madde hükmü uyarınca, suçun alenen işlenmesi halinde ceza altıda bir oranında artırılıyor. Buna göre, sadece TCK 299’dan en alt sınırdan ceza almak bile liderlerin hem bu dönem hem gelecek seçimler açısından milletvekilliklerine malolacak.
Anayasa Mahkemesi’ne çıkan 3 yol
Dokunulmazlıkların kaldırılması sonrası AYM’ye başvurular şöyle olacak:
110 milletvekili bulunursa AYM: Düzenlemenin Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından 10 gün içinde 110 milletvekilinin imzası ile Anayasa Mahkemesi’ne iptal başvurusu yapılabilir. 59 milletvekili bulunan HDP’nin bu başvuru için CHP’li vekillerin desteğini alması gerekiyor.
Tutuklama olursa bireysel başvuru: Soruşturma sırasında tutuklanan milletvekilleri, Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunabilir. Yüksek Mahkeme, daha önce tutuklu vekiller kararında bu durumu seçilme ve milletvekili olarak siyasi faaliyette bulunma hakkına müdahale olarak değerlendirmiş ve tutuklu vekillere tahliye yolunu açmıştı.
Vekillik düştüğünde itiraz süreci: Yargılama sonunda hükmü kesinleşerek TBMM üyeliği düşürülen milletvekili, bu kararlara Anayasa Mahkemesi nezdinde 7 gün içinde itiraz edebiliyor. Anayasa Mahkemesi, bu itirazları 15 gün içinde kesin karara bağlıyor. Bu sürecin ardından TBMM üyeliği düşen milletvekili, hakkındaki hüküm uyarınca cezaevine giriyor.
Dokunulmazlıklarla ilgili Anayasa değişikliği Cumhurbaşkanınca onaylanmasının ardından yürürlüğe girecek. Yürürlük tarihinden itibaren 15 gün içinde dosyalar geldikleri yolla savcılıklara gönderilecek. Yani TBMM Başkanlığı dosyaları Başbakanlığa, Başbakanlık Adalet Bakanlığı’na, bakanlık da savcılıklara iletecek. Savcılar da suçlanan milletvekillerini ifadeye çağıracak. Delillerin savcılarca yeterli görülmesi halinde haklarında dava açılacak. Yargılamalarda vekiller hakkında tutuklama kararları da verilebilir.
Asıl tartışmalar ise bu süreçte yaşanacak. Mevcut yasalara göre, hakkında dava açılan ve yargılanma sonunda 1 yıl ve üzeri ceza alanların vekilliği düşebileceği gibi, 5 yıl geçmeden yeniden aday da olamayacak. Anayasa’nın milletvekili seçilme yeterliliğini düzenleyen 76. maddesine göre “taksirli suçlar hariç, toplam bir yıl veya daha fazla hapisle ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar” milletvekili seçilemiyor. Ayrıca “basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya devlet sırlarını açığa vurma” suçlarından birinden mahkumiyet alanlar da affa uğramış olsalar da bir daha milletvekili olamıyor. Hüküm giymiş vekillerin TBMM üyelikleri ise kesin mahkeme kararının Genel Kurul’da okunmasıyla düşüyor.
Ara seçim kapıda
Vekilliklerin düşmesi ara seçimi zorunlu kılıyor. Anayasa’nın ara seçimleri düzenleyen 78. maddesi “Ara seçim, her seçim döneminde bir defa yapılır ve genel seçimden otuz ay geçmedikçe ara seçime gidilemez. Ancak, boşalan üyeliklerin sayısı, üye tamsayısının yüzde beşini bulduğu hallerde, ara seçimlerinin üç ay içinde yapılmasına karar verilir. Genel seçimlere bir yıl kala, ara seçim yapılamaz” hükümlerini içeriyor.
Buna göre 1 yıl ve üzeri ceza almaları kesinleşenlerden, milletvekilliği düşürülenlerin sayısının 28’i bulması durumunda, ya da milletvekilliklerinin düşmesi nedeniyle bir ilin veya seçim çevresinin TBMM’de temsil edilemez hale gelmesi durumunda 3 ay içinde Türkiye ara seçime gitmek durumunda kalabilecek.
Liderlerin kabusu TCK 299
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu hakkında 42, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli hakkında 10, HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş hakkında 77, Figen Yüksekdağ hakkında da 21 fezleke bulunuyor. Haklarındaki suçlamalar bakımından 4 liderin de kesiştiği tek madde “Cumhurbaşkanı’na hakaret” suçunu düzenleyen TCK 299. madde. Yasa uyarınca bu suça 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası verilebiliyor. Madde hükmü uyarınca, suçun alenen işlenmesi halinde ceza altıda bir oranında artırılıyor. Buna göre, sadece TCK 299’dan en alt sınırdan ceza almak bile liderlerin hem bu dönem hem gelecek seçimler açısından milletvekilliklerine malolacak.
Anayasa Mahkemesi’ne çıkan 3 yol
Dokunulmazlıkların kaldırılması sonrası AYM’ye başvurular şöyle olacak:
110 milletvekili bulunursa AYM: Düzenlemenin Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından 10 gün içinde 110 milletvekilinin imzası ile Anayasa Mahkemesi’ne iptal başvurusu yapılabilir. 59 milletvekili bulunan HDP’nin bu başvuru için CHP’li vekillerin desteğini alması gerekiyor.
Tutuklama olursa bireysel başvuru: Soruşturma sırasında tutuklanan milletvekilleri, Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunabilir. Yüksek Mahkeme, daha önce tutuklu vekiller kararında bu durumu seçilme ve milletvekili olarak siyasi faaliyette bulunma hakkına müdahale olarak değerlendirmiş ve tutuklu vekillere tahliye yolunu açmıştı.
Vekillik düştüğünde itiraz süreci: Yargılama sonunda hükmü kesinleşerek TBMM üyeliği düşürülen milletvekili, bu kararlara Anayasa Mahkemesi nezdinde 7 gün içinde itiraz edebiliyor. Anayasa Mahkemesi, bu itirazları 15 gün içinde kesin karara bağlıyor. Bu sürecin ardından TBMM üyeliği düşen milletvekili, hakkındaki hüküm uyarınca cezaevine giriyor.
