Frig Vadisi bir vadi-koyak değil bir bölge. Bunlardan en büyük diğeri de Göynüş Vadisi-koyağı. Biraz ötedeki, Etibank Kırka Bor Tözü-madeni İş- letmesini gezdikten sonra yolumuzu Göynüş bölgesine döndürdük. Solda kalan Kümbet, Kayı’dan Midas Şehri’ni atladık. Gökçebahçe üzerinden sağa girerek ünlü Aslantaş’a geldik.

Frig koyakları deyince aklınıza bir günde gezebileceğiniz bir alan gelmesin. Friglerden kalan yapıtlar Afyonkarahisar, Eskişehir, ayrıca Kütahya ilçelerine yayılmış geniş bir alandadır. Aslında, bunun tümü, 3 ile 4 günü alır. Aralarındaki uzaklıklar da uzundur. En önemlilerinden birisi de Kayıhan Bucağı Göynüş Koyağı Ören Yeridir. Bölge, yeryüzünde başka eşine rastlanmayacak kaya anıtlarını yapan Frigler döneminden kalan, ayrıca sonrasında Doğu Roma, ayrıca Roma dönemlerinde bu topraklarda yaşamış olanlarca kayaların oyulması ile günümüze ulaşan kalıntılar, kaya gömütleri bu bölgede görülüyor.

Bölgede görülecek yapıtlar Aslantaş, ayrıca Yılantaş’tır. Aslantış’ın D.Ö. 7. yy.’da yapıldığı sanılmakta, ayrıca dönemin krallarından birinin gömütü olduğu söylenmektedir. Yılantaş ise yıkılıp, yuvarlanıp, parçalandıktan sonra geriye kalan kabartma bir yılan gövdesi görülüyor. Bu yapıtın da döneminde Aslantaş gibi görkemli bir anıt olduğu düşünülüyor.

Burası da elden ayaktan uzakta yeşil çalılıklar, otlaklar içinde bir yanardağ karmataş yaykınına işlenmiş oyuntulardan oluşan bir Frig kalıntısıydı. Ölülerini, kişinin kolayca erişemeyeceği oyulmuş odalar içine koyuyorlarmış. Önemli kişi ile krallarının gömüldüğü yerlerde ise bir yazılı kaya ile aslan, ya da yılanlardan oluşan yontuklar yapıyorlar. Ayağa kalkmış iki aslan betimlemesi bugün bile daha yeni yapılmış bir görkemde. Belli ki usta bir yontucunun elinden çıkmış.

Ancak, gözüm kayalar üzerine yontularak betimlenmiş tanrı ya da tanrıça kaya kabartmaları arıyordu, ancak göremiyordum.

Frigler de Hititler gibi çok tanrıya inanırlarmış. En önemli tanrıçaları ise Anadolu’nun ana tanrıçası olan Kibele’dir.

Başlıca Frig tanrıları ise;

Kibele: Ana tanrıça, toprak, ayrıca üretim ile ilgilidir.

Attis: Kibele’nin sevgilisi, tanrısallaştırılan ölümlü.

Sabazios: Trakya kökenli tarım tanrısı.

Men: Ay tanrısı

Friglerin yaşadığı bölge yanardağ topraklı üzerinde, kırıklı bir yer olduğundan bol oranda kızıksu, kaplıca ile ılıcalar, böğert-madensuyu vardır. O nedenle Frigler sağlık kentleri oluşturmada ileri gitmişlerdir, tıpkı bugün Afyon ile Kütahya gibi. Ayrıca, orman alanında oturduklarından ağaç işçiliğinde, dokumacı- lıkta ileri gitmişlerdir. Ürettikleri ürünler, Helen pazarında beğeni kazanmış, ayrıca ürünleri Helenli ustalarca tıpkılaştırılmış. Friglerin en önemli geçim kaynakları andıkcılık-hayvancılık, ayrıca tarımdı. Ötesi, bununla ilgili kesin yasalar koymuşlardı. Öküz kesmenin, ayrıca saban kırmanın kıyını ölümdü. Ayrıca ekili yere dokunca vermenin kıyını da ağırdı.

En büyük gelirleri tarımdan olduğu için o konuya çok önem, vermişlerdi. Biz Aslan ile yılanlıtaşı izlerken, yüz-ikiyüz koyun ile keçiyi güden bir çoban oturmuş, umursamaz bi- çimde kendi kendine sanki yogo yapıyordu. Aslında, iri yarı çoban köpekleri de bizi umursamadı. Bizi havlamamalarını bile yadırgadım. Burada hayvancılık, Figlerden beri sürüyordu. Yoksa oturan şu çoban bir Frig, koyun ile keçiler de Frig andıklarının büyük büyük torunları mıydı?