Zirai, ticari, sınai ya da mesleki faaliyetleri sebebiyle vergi yükümlüsü olan yahut farklı sebeplerle vergi borcu altına giren kişiler, bu borçlarını ifa etmedikleri takdirde cebri icra tehdidiyle karşı karşıya kalırlar. 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ile yapılan düzenlemelerle, borçluların rızai ödemeden kaçınmaları durumunda, amme alacağının zor alıma dayalı olarak ve ne suretle tahsil edileceği ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Hiç şüphe yok ki bu yöntemler içinde en çok başvurulanı ve en etkili olanı, borçluların menkul ve gayrimenkul mallarının, hak ve alacaklarının haczedilmesi ve paraya çevrilmesidir.

Vergi borçlularının aylıkları da aynı şekilde amme alacağının tahsilini sağlamak adına haczedilebilen kalemler arasındadır. Nitekim Kanunun 62. maddesiyle düzenlenen haciz müessesesi, hak ve alacakların da haczedilebileceğini düzenlediği için, buradan, emekli maaşlarının dahi haczedilebileceği şeklinde bir sonuca varılabilir. Ancak bir kanun maddesini yorumlamadan evvel mevzuatın tamamının değerlendirilmesi ve aynı konuya ilişkin farklı düzenlemeler olup olmadığının da irdelenmesi gerekmektedir.

5510 sayılı Kanun bu anlamda bahsi geçen ayrıksı düzenlemeye yer vermektedir. Bu Kanunun 93. maddesine göre, gelir, aylık ve ödenekler; bazı tür SGK alacakları ile nafaka borçları dışında haczedilemez. Haczi yasaklanan gelir, aylık ve ödeneklerin haczedilmesi, ancak borçlunun muvafakati bulunması hâlinde mümkün olur.

İşte ilgili Kanun maddesinde vergi alacakları için de emekli aylıklarının haczinin caiz oldu- ğuna ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiş olduğundan, vergi borçlarından ötürü, borçlunun muvafakati olmadığı sürece emekli maaşının haczedilebilmesi olanaklı değildir.

Durum böyle olmakla birlikte uygulamada vergi dairelerinin, özellikle e-haciz yöntemine başvurarak muvafakati bulunmayan emeklilerin maaşlarını da haczetme yoluna gittiklerini, banka hesaplarına bloke koyduklarını ve maaş hesabından haksız tahsilatlar yaptıklarını görü- yoruz. Böyle bir durumla karşılaşan emeklilerin, haciz işleminin uygulandığını öğrendikleri andan itibaren 7 günlük süre içinde vergi mahkemesinde dava açarak haczi iptal ettirmeleri mümkün.

Aynı şekilde, mahkeme karar verene kadar geçecek süre içinde haciz sebebiyle maaşından kesinti yapılan kişiler, kararla birlikte, o güne kadar haksız ve hukuka aykırı olarak maaşlarından kesilen ücretlerin de yasal faizi ile birlikte iadesini talep edebilirler. Her halükarda kesinti yapılan emekli maaşlarının iade edilmesi gerekecektir. Aksi hâlde yine yasal yollara başvurarak bu kesintilerin mahkeme kararıyla iadesi sağlanabilir.

Ayrıca muvafakat verilmesi durumunda dahi emekli maaşının tamamı üzerinde haciz tatbik edilemez. 6183 sayılı Kanunun 71. maddesi burada idareyi sınırlandıran bir düzenlemeye gitmektedir. Buna göre haczolunacak miktar emekli maaşının üçte birinden çok, dörtte birinden az olamaz. Muvafakat verilmesine karşın emekli maaşından bu nisaptan daha fazla bir kesintiye gidilmesi durumunda da hak sahipleri, idari ve/veya adli yollara başvurarak fazladan kesilen ücretlerini alabilir ve hatalı haciz uygulamasına son verebilirler.