Daha çok kar etmek, tüm şirketlerin en büyük hedefi. 1990’lardan sonra rekabetin ülke sınırlarını aşmasıyla irili ufaklı yüzbinlerce şirket ayakta kalmak, daha çok kazanmak için sınırlarını zorluyor. Her ne kadar çok sayıda yasa, kurumsal yönetim ilkesi falan berilenmiş olsa da, şirketler ne kadar şeffaf olduklarını her ortamda yüksek sesle dile getirse de yolsuzlukların önü alınmıyor.

Denetleme şirketlerinin her yıl yaptığı araştırmalar, yolsuzlukların gittikçe artığını gösteriyor. Şirket içinde “birkaç kendini bilmezin” kötü yola sapmasından çok daha büyük boyutlu yolsuzluklar söz konusu. Vergi kaçırmaktan, bilanço şişirmeye, siyasetçilerle kurulan ilişkiler sonucu rakibi ekarte etmeye ve sonuçta tüketiciyi aldatmaya kadar uzanan çok fantastik yolsuzluk hikayeleri duyuyoruz.

İşte son yaşanan Volkswagen skandalı da bunun bir örneği. İşin içinde siyasiler var mı yok mu henüz bilmiyoruz ama dünya otomotiv devi sadece rakiplerini değil, ülkeleri ve araçlarını kullanan milyonları aldatmakta hiçbir sakınca görmemiş.

2000’li yılların başında ABD’de üst üste yaşanan iflaslar, yolsuzlukları anımsayın. Dönemsel krizlerin kapitalizmin kaderi olduğu bir gerçek. 2000’li yıllarda tavan yapan muhasebe yolsuzluklarının ardından dünya birkaç yıl sakindi, ticaret iyiye gidiyor, ekonomiler büyüyordu. Para bolluğu döviz, faiz, borsa gibi kağıt ekonomisini de güçlendirdi, iştahlar kabardı ve yine özellikle hizmet sektöründeki yolsuzluklar yeniden ortaya çıktı, yani kağıt oyunlarının balonu söndü.

Hizmetten kaçınmayan biri olduğumu bilirsiniz, bu kez de oturup dünyanın son 20 yılına damgasını vuran dev şirket yolsuzluklarını araştırdım. Buyrunuz şirket yolsuzluk seçkisine…

Başbakanlar da yapıyor
Son yılların en ilginç siyasetçilerinden biri İtalya Başbakanı Berlusconi’ydi. Ülkesinde ünlü bir işadamıyken siyasete giren Berlusconi, sahibi olduğu Mediaset’in televizyon hakları hakkındaki yolsuzluk iddiaları nedeniyle mahkemeye çıktı. Berlusconi ve 10 kişi vergi kaçırmakla suçlandı. Dava sırasında Berlusconi'nin başbakan olduğu dönemde de vergi yolsuzluğu yaptığı ortaya çıktı.

Tarihin en büyük muhasebe yolsuzluğu
ABD’nin önde gelen iletişim şirketlerinden WorldCom, tarihin en büyük muhasebe yolsuzluklarından birini yürüttüğünü, Ocak 2001-Mart 2002 döneminde karını 11 milyar dolar yüksek gösterdiğini kabul etti. Şirket içerisinde bir departmanın 3.8 milyar dolarlık hesap açığını devlete ihbar edilmesiyle olay patladı. Şirketin CEO’su Bernie Ebbers 25 yıl hapse mahkum oldu.
Enerjinin kara deliği Enron: Dünyanın en büyük enerji şirketlerinden Enron’daki skandal, 2001 yılında patladı.

Şirketin üst yöneticilerinin aldıkları rüşvetler, kötü yönetim nedeniyle 74 milyar dolarlık bir delik oluştu. Şirketin CEO’su Jeff Skilling 24 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Enron, 2001 yılındaki skandaldan önce 5 yıl üst üste Enron Forbes dergisi tarafından ABD’nin en yenilikçi şirketi seçilmişti!
Denetçiler de masum değil: Enron skandalının hemen ardından bir başka dev şirket olan denetim şirketi Arthur Andersen da sarsıldı. Enron’un denetçisi olan Andersen’ın bu yolsuzluğu nasıl göremediği sorusu mahkemeye taşındı. Araştırmalar, Andersen’ın belgeleri yok ettiğini ortaya çıkardı.
Sahte iflas: Dünyanın en büyük yüksek teknoloji şirketi Global Crossing, sektörünün parlayan yıldızlarından biriydi. Şirket 2002 yılında iflasını açıkladı. Ancak incelemeler iflasın sahte olduğunu şirketin muhasebe oyunları sonucu battığını ortaya çıkardı. Global Crossing, daha sonra Singapurlu bir grup tarafından satın alındı.

Lehman 2008 krizini ateşledi: 2008 ekonomik krizinin ilk sinyalini dünyanın en güvenilir bankalarından biri olan 160 yıllık Lehmann Brothers’ın batışı başlattı. Şirket, son derece yüksek notlar alan fakat aslında değeri çok da yüksek olmayan CDS kağıtlarını piyasaya dağıtmış, zararı önlenemeyecek hale gelmişti. Binlerce kişinin işsiz kalması bir yana tüm finans sektörünü etkilemişti bu iflas…

Sıra reel sektörde
Yukarıda sıraladığım yolsuzlukların önemli bir kısmı teknoloji, hizmet ve finans sektörlerine ait. VW’le başlayan yolsuzluk skandalı daha da tehlikeli, çünkü artık reel sektörün de bu işin içinde olduğunu gösteriyor. Son bir haftada sadece VW değil, birkaç otomobil şirketi ve emtia şirketi Mitsui hakkında da yolsuzluk soruşturması başlatıldı.
Bugünü herkesin bildiği bir cümle ile kapatalım, çok laf yalansız, çok para haramsız olmaz!