Rus Wagner grubu Rusya'daki 'darbe' çağrısı ve Putin yönetimine meydan okumasının ardından Türkiye'de de gündem olmuştu. Wagner lideri Prigojin'i taşıyan özel uçak bugün Moskova semalarında düştü. Peki, Rusya Wagner grubu nedir? Wagner nedir, kimdir? Prigoin kimdir? İşte, Rus Wagner grubu ile ilgili merak edilenler...

RUS WAGNER GRUBU KİMDİR?

PMC Wagner olarak da bilinen Wagner Grubu, bir Rus paramiliter örgütüdür. Çeşitli şekillerde özel bir askeri şirket, bir paralı asker ağı veya Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in fiili bir özel ordusu olarak tanımlanıyor. Grup, özel askeri müteahhitlerin resmi olarak yasak olduğu Rusya'da yasaların ötesinde faaliyet gösteriyor. Wagner Grubu'nun kendisi ideolojik olarak yönlendirilmese de, Wagner'in çeşitli unsurları neo-Naziler ve aşırı sağcı aşırılık yanlıları ile ilişkilendirilmiştir.

Grup, 2014'ten 2015'e kadar kendi kendini ilan eden Donetsk ve Luhansk Halk Cumhuriyetlerinin ayrılıkçı güçlerine yardım ettiği Ukrayna'daki Donbas'taki savaş sırasında dünya çapında üne kavuştu. Suriye, Libya, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mali'deki savaşlar, genellikle Rus hükümetiyle ittifak halindeki güçlerin yanında savaşıyor. Wagner ajanları konuşlandırıldıkları bölgelerde savaş suçları işlediler. Suçlamalar arasında sivillere yönelik tecavüz ve soygunlar ile suçlanan kaçaklara işkence yapılması yer alıyor.

Wagner Grubu, Rus çıkarlarını desteklemek için faaliyet gösterdiği, Rusya Savunma Bakanlığı'ndan (MoD) askeri teçhizat aldığı ve eğitim için MoD kurulumlarını kullandığı için, genellikle MoD'nin veya Rusya'nın askeri istihbarat teşkilatının fiili bir birimi olarak kabul edilir.

Wagner Grubu'nun Rus hükümeti tarafından belirli çatışmalarda makul inkar edilebilirliğe izin vermek ve Rusya'nın dış müdahalelerinin kayıp sayısını ve mali maliyetlerini kamuoyundan gizlemek için kullanıldığı yaygın olarak tahmin ediliyor. 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinde önemli bir rol oynadı; burada, diğer faaliyetlerin yanı sıra, bildirildiğine göre Ukraynalı liderlere suikast düzenlemek için konuşlandırıldı ve ön cephe çarpışması için mahkumları ve hükümlüleri geniş çapta askere aldı. Aralık 2022'de Pentagon'dan John Kirby, Wagner grubunun Ukrayna'da 10.000 müteahhit ve 40.000 hükümlü dahil 50.000 savaşçısı olduğunu iddia etti. Diğerleri askere alınan mahkumların sayısını 20.000'den fazla olarak belirtse de, Ukrayna'da bulunan PMC'lerin toplam sayısının 20.000 olduğu tahmin ediliyor.

Grubun, Putin'le yakın bağları olan bir iş adamı olan Yevgeny Prigozhin'e ait olduğuna veya finanse edildiğine inanılıyor. Prigozhin, Wagner grubuyla bağlantısını yıllarca inkar ettikten sonra, Eylül 2022'de paramiliter grubu 'kurduğunu' itiraf etti.

YEVGENİ PRİGOJİN KİMDİR?

Yevgeni Viktoroviç Prigojin, Rus iş insanı ve oligarktır. Prigojin, özellikle Rusya devlet başkanı Vladimir Putin'e yakınlığı ile bilinmekte olup restoranları ve catering işletmeleri, Putin'in yabancı ileri gelenlerle birlikte katıldığı akşam yemeklerine ev sahipliği yapması nedeniyle "Putin'in Şefi" olarak bilinmektedir.

Prigojin, Afrika, Suriye ve Ukrayna'da çatışmalara katılan Rus devlet destekli bir paralı asker grubu olan Wagner Grubu ile 2016 ve 2018 ABD seçimlerine müdahale etmekle suçlanan üç şirketin de aralarında bulunduğu bir şirketler ağını kontrol etmektedir. Prigojin, Sovyetler Birliği döneminde hapishanelerde dokuz yıl hükümlü olarak kaldı. Prigojin, Mayıs 2014'te Donbass Savaşı'nda Rus güçlerini desteklemek için özel olarak Wagner Grubu'nu kurduğunu açıklamıştır.

Bellingcat, The Insider ve Der Spiegel tarafından yapılan bir araştırmaya göre, Prigojin'in operasyonları "Rusya Savunma Bakanlığı ve istihbarat kolu GRU ile sıkı bir şekilde entegre edilmiştir". Prigojin'in şirketleri ve ortakları ABD'de ekonomik yaptırımlar ve suçlamalarla karşı karşıyadır.