Dünden bugüne en büyük ekonomik krizler... Sandıklarca çay denize atıldı, 4 bin banka battı, 15 milyon kişi işsiz kaldı!

Dünden bugüne en büyük ekonomik krizler... Sandıklarca çay denize atıldı, 4 bin banka battı, 15 milyon kişi işsiz kaldı!

Türkiye'de para birimi döviz karşısında değer kaybederken, hayat pahalılığı da aynı ölçüde artıyor. Peki hem Türkiye'de hem de Dünya'da ekonomik anlamda neler olacak. Bugüne kadar meydana gelen en büyük ekonomik krizler nasıl gelişti?

2022 yılına girdiğimizde pandeminin de etkisiyle dünya ekonomisi büyük bir krizin içine girdi. Son olarak Rusya-Ukrayna savaşı da ekonomik anlamda olumsuz gelişmeler yaşanacağının şimdiden habercisi gibi. Türkiye'de de hem yönetimsel hem de global olarak bir kriz yaşanmakta. Bununla beraber hayat pahalılığı büyük ölçüde artarken, insanların alım gücü de aynı sertlikte yere çakılmış vaziyette.

Peki bu krizler neden ve nasıl ortaya çıktı? Bugüne kadar yaşanmış en büyük 5 kriz hangisiydi? Gelin birlikte bakalım...


-1772 Kredi Krizi

1772'nin haziran ayında, Londra’daki Neale, James, Fordyce ve Down bankaları, Doğu Hindistan Şirketi’nde (EIC) yaklaşık 300.000 £ (yaklaşık 48.8 milyon £ veya bugünün parasıyla 64 milyon $) değerinde spekülatif hisse senedi kaybının ardından çöktü.

342 SANDIK ÇAYI DENİZE ATTILAR

Ancak Liberty Street Economics, krizin en ciddi şekilde EIC’yi etkilediğini ve şirketin büyük bir nakit sıkıntısıyla karşı karşıya kaldığını belirtti.  Boston Çay Partisi Müzesi’ne göre, EIC’nin çökmesini önlemek için, 1773’te İngiliz hükümeti, şirkete Kuzey Amerika çay satışlarında tekel hakkı veren Çay Yasası’nı çıkardı. 16 Aralık 1773’te Amerikan vatanseverleri, Boston Çay Partisi olarak bilinen bir protestoda 342 sandık çayı denize attılar.

23 YILLIK KRİZ

-1873’te Panik ve "Uzun Buhran"

Orijinal adı ile "Büyük Buhran" 1873’te Viyana Menkul Kıymetler Borsası’nın çöküşüyle başladı. İngiltere’deki panik, neredeyse 20 yıl süren bir ekonomik durgunluk dönemiyle neticelendi. Bu süreç, en az 23 yıl sürdüğü için artık “Uzun Buhran” olarak biliniyor.


-Büyük Buhran

AMERİKAN TARİHİNİN EN KÖTÜ FELAKETLERİNDEN BİRİ

Khan Academy’ye göre, 24 Ekim 1929’da ABD borsası 18 aylık spekülatif satın almanın ardından çöktü. Zayıf bankacılık sistemi, endüstriyel aşırı üretim ve tarım fiyatlarındaki çöküşle birleştiğinde, "Büyük Buhran" olarak anılan bir finansal krizi tetikledi. Federal Rezerv Yönetim Kurulu üyesi Ben Bernake’e göre, Büyük Buhran “Amerikan Tarihinin en kötü felaketlerinden biri” idi.

15 MİLYON İNSAN İŞSİZ KALDI, 4 BİN BANKA BATTI

ABD ekonomisi beş yıl içinde yüzde 50 küçüldü ve yaklaşık 15 milyon insan işsiz kaldı. The Balance’a göre, 1933’te 4.000 banka batmıştı.

-1970’lerin Ekonomik Krizi

The Guardian’a göre, 1960’ların sonlarında enflasyon, başta ABD ve İngiltere’de olmakla birlikte  dünya genelinde yükseliyordu. İsrail ve Arap devletlerinden oluşan bir koalisyon arasındaki Yom-Kippur savaşıyla kriz başladı.  Çatışma petrolde keskin bir yükselişi tetikledi. Ayrıca, petrol krizinin “küresel ekonomideki rüzgarı savurduğu ve bir borsa çöküşünün tetiklenmesine sebep olduğu” bildirildi.

STAGFLASYONUN DOĞUŞU

1975 yazında İngiltere’de yaşam maliyeti yüzde 26’ya yükselmişti. Bu, Ian Macleod tarafından icat edilen bir deyim olan ve “stagflasyon” olarak bilinen, ülkenin hem işsizlik hem de enflasyon yükselişini aynı anda yaşadığı ilk olaydı.


TEĞET GEÇEN KRİZ

The Balance’a göre, 2008’deki mali çöküş ve küresel durgunluk, Türkiye'de "teğet geçti" olarak aktarılan kriz, “1929 Büyük Buhranı’ndan bu yana en kötü ekonomik felaket” oldu. 

-2008 Ekonomik Bunalımı

Investopedia’ya göre, çöküş öncelikle ABD Konut Piyasası’nın çöküşüyle ​​tetiklendi.  İngiltere’de, ABD yüksek faizli ipotek piyasasındaki sorunları ilk hisseden Northern Rock oldu. İhraçları kamuya açıklandığında, İngiltere Bankası’na göre bankadan para çekme yarışı tetiklendi. 15 Eylül 2008’de ABD’de, Lehman Brothers (1847’de kurulmuş bir yatırım bankası) çöktü ve küresel bir finansal çöküşü tetikledi. The Guardian’a göre, İngiltere’de resesyon resmen 23 Ocak 2009’da Ulusal İstatistik Ofisi’nin 2008’in son iki çeyreğinde ekonominin küçüldüğünü bildirmesi ile başladı.