Twitter'da kimileri bu maddeyi "iç savaş maddesi" şeklinde nitelendirirken, maddenin "terörle mücadele adı altında kişilere suç işleme özgürlüğü verdiğini" savunanlar oldu.

CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, 'Terörle mücadele ediyorum' diyecek herkesin başkalarını boğazlamasının önünü açtılar" derken, CHP İstanbul milletvekili Barış Yarkadaş "AKP son KHK ile paramiliter güçlere 'dokunulmazlık' verdi. Toplumsal muhalefeti kontr-gerilla yöntemleriyle sindirmek istiyorlar" ifadelerini kullandı.

HDP Diyarbakır Milletvekili Ziya Pir ise "Paramiliter yapılar meşrulaştırılıyor" diye yazdı.

Bu maddede, "Resmi bir sıfat taşıyıp taşımadıklarına veya resmi bir görevi yerine getirip getirmediklerine bakılmaksızın, 15 Temmuz darbe girişimi ve terör eylemleri ile bunların devamı niteliğindeki eylemlerin bastırılması kapsamında hareket eden kişilerin" hiçbir hukuki, idari, mali ve cezai sorumluluğunun olmayacağı belirtiliyor. Bu da, 8 Kasım 2016 tarihli, 6755 sayılı kanuna ek getirilerek yapılıyor. Bu kanunun 37. maddesinde, darbe teşebbüsü ve devamı niteliğindeki eylemlerin bastırılmasında yer alan resmi görevliler hakkında hukuki, idari, mali ve cezai sorumluluk doğmayacağı belirtiliyordu. 696 sayılı KHK'nin yukarıda sözü edilen 121'inci maddesinin ne anlama geldiğini hukukçulara sorduk.

Altıparmak: Linç eylemlerini meşrulaştırma riski taşıyor

Ankara Üniversitesi'nden Yrd. Doç. Dr. Kerem Altıparmak, bu maddenin, 15 Temmuz 2016 gecesi 15 Temmuz Şehitler Köprüsü'nde gerçekleşen linç olayları ya da başka olayları kapsadığını, ancak "diğer terör olayları" kavramının "son derece tehlikeli olduğunu" ve "sivil linç eylemini tamamen ceza hukuku kapsamından çıkarmak ve meşru kılmak riski taşıdığını" söylüyor.

Altıparmak, "Normalde bir kişi bir kişiyi öldürdüğünde, bu öldürme suçuna öngörülen ceza kanunu hükümlerine tabi. Bu kişinin hukuka uygunluk sebeplerinden yararlanıp yararlanmayacağı da öyle. Ne demek istiyorum bundan, meşru savunma... Siz kendinizi savunmak için bir kişiyi öldürüyorsanız ve sizin kendinizi savunmanız saldırıyla orantılıysa, ceza alamazsınız. Ama şimdi burada şöyle bir durum var: 'Terör eylemine karışmıştır, ben ona saldırdım, öldürdüm.' Bakın burada meşru müdafaa ya da başka herhangi bir hukuka uygunluk sebebinden bahsetmiyoruz, kişinin oradaki algısından bahsediyoruz. Siz eğer bu şekilde hareket ettiğinizi gösterebilirseniz, hata bile etmiş olsanız, artık ceza almayacaksınız demektir bu" diyor.

İlkiz: Olağanüstü hâl ilanı gerekçesine aykırı

Avukat Fikret İlkiz ise zaten 8 Kasım 2016 tarihli, 6755 sayılı kanunun 37. maddesinin 1. fıkrasının Anayasa'nın 15'inci maddesine ve OHAL ilan etme gerekçesine aykırı olduğunu, şimdi resmi olmayan kişiler için de cezasızlık getirilmesinin aynı şekilde olağanüstü hâl kavramına aykırı olduğunu söylüyor.

"Bu şekilde getirilen bir cezasızlık, OHAL'deki KHK ile kabul edilemez, çünkü sonuç olarak, daha sonradan geriye dönük bu şekilde bir düzenleme yapılamaz" diyor. Altıparmak da bu maddenin eğer KHK ile düzenlenmemiş olsaydı, Anayasa'ya ve insan hakları sözleşmelerine aykırı olacağını söylüyor, ama Anayasa Mahkemesi'nin KHK'lerin denetlenemeyeceğine ilişkin kararını hatırlatıyor.

OHAL'in kalkması durumunda bu kişiler hakkında yargı yolunun açılıp açılamayacağı konusunda ise Altıparmak, olağanüstü hâl döneminde yayımlanan Kanun Hükmünde Kararnameler'e, OHAL kalktığı halde ne olacağınının hâlâ bilinmediğini söylüyor:

"Olağanüstü hâl kalktıktan sonra KHK'ler kanunlaşırsa, hâlâ daha yürürlükte olduğu için yargılanan, soruşturulan kişiler diyecekler ki, böyle bir hüküm var. Ama o zaman diyebileceksiniz ki 'Bu Anayasa'ya aykırı' ya da en azından kanunlaştığı anda, Meclis'teki partiler, ana muhalefet partisi ya da 110 milletvekili, bunun Anayasa'ya aykırılığı ve üstüne üstlük yürürlüğün durdurulması talebiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilirler." Altıparmak, şu an KHK'lerin Anayasa'ya aykırılığı ileri sürülemeyeceği için de mağdurlara Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne doğrudan başvuru yolunun açılması gerektiğini söylüyor.

12 Eylül benzetmesi

Avukat İlkiz ise bu maddenin, Kenan Evren cumhurbaşkanı seçilirken askeri yönetim üyelerinin ömür boyu yargılanmasını engelleyen geçici 15. maddeye benzerliğine dikkat çekiyor. İlkiz şöyle konuşuyor:

"12 Eylül'de 1982 Anayasası kabul edildiği zaman, 12 Eylül rejimi ile ilgili olmak üzere geçici madde konmuştu Anayasa'ya, 15'inci maddeyle. 12 Eylül rejiminin Milli Güvenlik Konseyi için bir cezasızlık öneriliyordu. Bu eylemler nedeniyle haklarında hukuki, idari, cezai işlem yapılamaz" şeklinde kabul edilmişti. Şimdi bu, biraz da bunun tekrarı niteliğinde.

"1980 sonrası ve 1982 Anayasası'nın kabulünden sonra, bir kanun bile yapıldı ve o kanunda da Milli Güvenlik Konseyi, ondan sonra oluşan Bakanlar Kurulu hakkında, aynı şekilde 'hukuki, mali, idari, cezai sorumluluk olmaz' deniyordu. Ancak 30-40 yıl sonra bunlar kaldırılabildi. Bunun benzeri de aynı şekilde getirilmiş oluyor." 2004 yılında hazırlanan yeni Türk Ceza Kanunu (TCK) ile Ceza Muhakemesi Kanunu'nun mimarlarından olan İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Adem Sözüer, sivillere yargı muafiyeti getiren kanun hükmünde kararnameye (KHK) tepki gösterdi ve 'acilen kaldırılması gerektiğini' belirtti.

Prof. Sözüer, 15 Temmuz ve sonrasında 'terör' eylemlerine müdahale eden sivillere getirilen yargı zırhına ilişkin değerlendirmede bulundu. İşlenmiş suçlardan dolayı af çıkartılabileceğini belirten Sözüer, gelecekte işlenecek suçlardan dolayı sorumluluk doğmayacağına yönelik hukuki düzenleme yapılamayacağını vurguladı. Sözüer, olası bir suç durumunda kimsenin sorumluluktan kurtulamayacağını da ifade etti. 696 sayılı KHK'nın yoruma ve keyfiliğe açık olduğunu belirten Sözüer, söz konusu düzenlemenin acilen kaldırılması gerektiğini işaret etti. Sözüer'in sosyal paylaşım sitesi Twitter'dan yaptığı açıklama şöyle:

​KHK'DA NE DENİYOR?

696 sayılı KHK ile 'darbe teşebbüsü ve terör eylemleri ile bunların devamı niteliğindeki eylemlerin bastırılması kapsamında hareket edenlere, resmi bir sıfat taşıyıp taşımadıklarına bakılmaksızın cezai sorumsuzluk' getirildi. 696 sayılı KHK ile olağanüstü hal uygulamalarının uygulanmasına ilişkin 8 Kasım 2016'da çıkarılan yasanın 37. maddesine ek yapıldı. Bu maddeye bir fıkra ekleyerek şöyle denildi: 

"Resmi bir sıfat taşıyıp taşımadıklarına veya resmi bir görevi yerine getirip getirmediklerine bakılmaksızın 15/7/2016 tarihinde gerçekleştirilen darbe teşebbüsü ve terör eylemleri ile bunların devamı niteliğindeki eylemlerin bastırılması kapsamında hareket eden kişiler hakkında da birinci fıkra hükümleri uygulanır."

Daha önceki düzenleme şöyleydi:

"15 Temmuz 2016 tarihinde gerçekleştirilen darbe teşebbüsü ve terör eylemleri ile bunların devamı niteliğindeki eylemlerin bastırılması kapsamında karar alan, karar veya tedbirleri icra eden, her türlü adli ve idari önlemler kapsamında görev alan kişiler ile olağanüstü hal süresince yayımlanan kanun hükmünde kararnameler kapsamında karar alan ve görevleri yerine getiren kişilerin bu karar, görev ve fiilleri nedeniyle hukuki, idari, mali ve cezai sorumluluğu doğmaz."