2000’li yıllara girişte ilk denemesi yapılan S-400 sistemi füze depolama ve fırlatma teknolojisine sahipti. Sistemin tüm güncellemeleri ile 2007’de kullanımına başlanmış oldu. 400 kilometre menzile sahip S-400’ler, aynı anda 80 hedefi gözetebilmesi, stratejik bombardıman uçaklarından gözlem uçaklarına dek çok sayıda savaş uçağını ve balistik füzeleri yok edebilmesi gibi özelliklere sahip.

Rusya, S-400 hava savunma sistemini birincil hedefi olarak NATO tehdidi gördüğü yerlerde kullanıyor. Rusya’nın önemli askeri güç bulunduğu stratejik Kaliningrad, NATO’nun Rusya’ya ait olduğunu reddettiği Kırım, Suriye’de bulunan Tartus ve NATO’ya karşı müttefiki olan Belarus bu sistemin yerleştirildiği yerler.

BirGün'de yer alan habere göre, Çin, Hindistan, Suudi Arabistan, Vietnam, Ermenistan, Mısır, Kazakistan ise Rusya’nın S-400 satmayı gündeme getirdiği ülkeler arasında yer alıyor.

S-400 nedir, nasıl geliştirildi? Hangi özellikleri içeriyor, nasıl bir işleyişi var?
S-400 kısa-orta-uzun menzilli hava savunma füze sistemi.

Sovyetler Birliği’nin çözülüşü sonrası 1993’te geliştirilmesine başlanan S-400, bir önceki teknoloji olan S-300 referans alınarak geliştirildi. 2000’li yıllara girişte ilk denemesi yapılan S-400 sistemi füze depolama ve fırlatma teknolojisine sahipti. Sistemin tüm güncellemeleri ile 2007’de kullanımına başlanmış oldu. 400 kilometre menzile sahip S-400’ler, aynı anda 80 hedefi gözetebilmesi, stratejik bombardıman uçaklarından gözlem uçaklarına dek çok sayıda savaş uçağını ve balistik füzeleri yok edebilmesi gibi özelliklere sahip.

Sistemin çalışma biçimi ise kabaca şöyle özetleniyor:

Uzun menzilli izleme radarı, havadaki nesneleri takip ediyor ve gelen bilgiyi komuta aracına gönderiyor. Potansiyel hedefler, komuta arasında değerlendiriliyor. Hedef tanımlandıktan sonra komuta aracı füzenin fırlatılmasına karar veriyor. Fırlatmayla ilgili veriler, hedefe göre en iyi konumda bulunan fırlatma aracına gönderiliyor ve buradan karadan havaya füzeler gönderiliyor. Angajman radarı, füzenin hedefine ulaşmasına yardımcı oluyor.

Türkiye neden S-400 alıyor? ABD ve NATO neden tepki gösteriyor?
1952’den bu yana NATO üyesi olan ve ABD yapımı F-35 savaş uçaklarını kullanan Türkiye için Rusya’dan S-400 alma kararı birçok tartışmaları da beraberinde getiriyor.

Hava savunma sistemlerini NATO’ya karşı kullanmak için geliştiren Rusya’dan NATO üyesi bir ülkenin hava savunma sistemi satın almasının olağan bir alışveriş olmadığı biliniyor. Çünkü, S-300 ve S-400 hava savunma sistemi, ABD’nin elindeki F-22 ve F-35 savaş uçaklarını karşılaştırmak için geliştirilen silahlar arasında yer alıyor. ABD ve NATO, bu gerekçelerle Türkiye’nin S-400 satın alımına karşı yaptıkları çıkışını koruyor.

Türkiye’nin S-400’leri neden satın aldığı sorusunun ise birçok cevabı mevcut. “Güvenlik” temasını temel gerekçe olarak sunan AKP iktidarı, Suriye sınırında olup bitenleri gerekçe göstererek “hava savunma sistemini geliştirmek” istediğini belirtiyor.

Bu sürece ise 2012 yılında Suriye sınırında TSK’ye bağlı bir savaş uçağının düşürülmesi sonrası Türkiye’nin talebi üzerine NATO üyesi ülkeler tarafından Patriot füze bataryaları gönderilmesiyle başlandı denilebilir. O dönem, Ankara TSK’ye bağlı uçağın düşmeyeceği bir hava savunma sisteminin geliştirilmesi mazeretiyle 4 milyar dolarlık bir bütçe çıkardı. Çinli CPMIEC şirketi, diğer uluslararası şirketlere kıyasla ihaneyi kazanmış ve Çin’le 3,4 milyar dolarlık bir anlaşma yapılmıştı. Ancak bu anlaşma o dönem ABD ve NATO’dan gelen tepkiler üzerine rafa kaldırılmış, hava savunma sistemi arayışlarına devam edilmişti.

En kritik gelişme, yine o dönem, ABD, Almanya ve Hollanda’nın Türkiye’nin IŞİD karşıtı koalisyonla ortak hava saldırılarına katılmaya başladığı ve Rusya’yla ilişkilerinin düzelmeye başladığı 2015 yılında Patriotları geri çekme kararı alması oldu. ABD’nin
Patriotların geri çekilmesine dair resmi açıklaması, İran ve Kuzey Kore’den gelen tehditler karşısında başka yerde gerekli olduklarıydı. AKP hükümeti ise Rusya’yla ilişkileri yeniden düzenlediği 2017 yılı Temmuz ayında S-400 alımına ilişkin görüşmelere başladı.

Rusya bu sistemi nerelerde kullanıyor? Hangi ülkelere satmayı planlıyor?
Rusya, S-400 hava savunma sistemini birincil hedefi olarak NATO tehdidi gördüğü yerlerde kullanıyor. Rusya’nın önemli askeri güç bulunduğu stratejik Kaliningrad, NATO’nun Rusya’ya ait olduğunu reddettiği Kırım, Suriye’de bulunan Tartus ve NATO’ya karşı müttefiki olan Belarus bu sistemin yerleştirildiği yerler.

Çin, Hindistan, Suudi Arabistan, Vietnam, Ermenistan, Mısır, Kazakistan ise Rusya’nın S-400 satmayı gündeme getirdiği ülkeler arasında yer alıyor.

Bundan sonra ne olacak?
Rusya’yla yapılan anlaşma gereği S-400’lerin ilk parçaları bugün üç uçakla Ankara’daki Mürted Hava Üssü’ne indirildi. Teslimata ilişkin Cumhurbaşkanlığı’na bağlı Savunma Sanayii Başkanlığı, “Sistem bütünüyle hazır olduktan sonra ilgili makamların belirleyeceği şekilde kullanımına başlanacaktır” açıklaması yaptı. Böylece, Türkiye resmi bir açıklamayla ilk teslimatı aldıklarını duyurmuş oldu.

Bu gelişmeler sonrası gözler ABD ve NATO’ya çevrildi. ABD Kongresi’nin 2017 Ağustos ayında çıkardığı ve CAATSA olarak bilinen ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası’yla bir ihtimal Türkiye’ye yaptırım uygulanabilmesi söz konusu.

Bir diğer olasılık ise Türkiye’nin F-35 projesinin dışına çıkarılması. ABD’nin eski Savunma Bakan Vekili Patrick Shanahan, 6 Haziran’da Ankara’ya gönderdiği mektupta S-400’lerin yerleştirilmesi durumunda Türkiye’nin F-35 projesinden dışlanabileceğini söylemişti.

AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ise ABD Başkanı Donald Trump’la G-20 zirvesinde yaptığı görüşme sonrası herhangi bir yaptırım olmayacağını ilan etmesi de önümüzdeki dönemin ilginç ve kafa karıştırıcı gelişmelere açık olduğunu gösteriyor.