Neredeyse tüm dünyayı etkisi altına alan Yeni Corona Virüs sosyal yaşamı da derinden etkilemeye başladı. Bir halk sağlığı sorununa dönüşen bu virüsle mücadele kapsamında neredeyse tüm sosyal ve sanatsal etkinlikler iptal edildi. Devlet Tiyatroları, Devlet Opera ve Balesi, tüm Şehir Tiyatroları ve Özel tiyatrolar gösterimlerini durdurdu. Tabii; bu durum ödenekli tiyatrolar ve çalışanları için herhangi bir ekonomik risk taşımamakla birlikte özellikle özel tiyatroların emekçileri için ciddi bir ekonomik darboğaz tehlikesini doğurdu. Yalnızca seyirci geliri ile ayakta duran özel tiyatroların ertelenen oyunları ile ilgili bir kısım seyircisi bu konuya duyarlılığını göstermek amacıyla “bilet iadelerini almama” kampanyası başlattı. İstanbul ve Ankara’da bazı özel tiyatro salon işletmeciliği yapan gruplar ise sosyal medyadan salonlarının hijyenik temizleme görüntülerini yayınlayarak seyircilerini salonlara davet ettiler. Ancak bu gruplar da bir süre sonra bilet alan seyircilerin salona gelmekten çekindiklerini görünce tamamıyla oyunlarını ertelediler. Yani öyle görünüyor ki; Ekim’de başlayıp Mayıs sonunda kapanan sezon bu yıl için şimdiden kapanmış gibi.

Ödenekli tiyatrolarda çalışan sanatçı ve personelin maaşlarını yine de alacak olmalarından hareketle söyleyebiliriz ki; bu tedbirler en çok özel tiyatroları vurdu. İptal edilen oyunlar ve turneler yevmiye usulü ile çalışan özel tiyatro emekçileri için zaten sezonun son iki ayına denk gelen bu dönemde bir ekonomik kabusa dönüştü. Bunun üzerine 13 Mart Cuma günü Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Mehmet Nuri Ersoy başkanlığında Devlet Tiyatroları Genel Müdürü Mustafa Kurt, Güzel Sanatlar Genel Müdürü Murat Salim Tokaç ve Oyuncular Sendikası yöneticileriyle birlikte bazı özel tiyatroların temsilcileri İstanbul’da bir araya geldi. Toplantı sonrasında bu durumun atlatılabilmesi için Özel Tiyatrolara yeni bir destek genelgesinin yayımlanacağını bunun da Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü internet sitesinden duyurulacağı bildirildi.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın bu konuya duyarlılığını gösteren refleksi sevindirici olmakla birlikte bu durum özel tiyatroların örgütlü olma zorunluluğunu bir kez daha hatırlatmıştır. Sorunların çözümü için örgütlü birliktelik sonuçların daha kapsamlı, daha hızlı ve etkin bir şekilde alınmasını sağlayabilir. Bu aşamadan sonra ise; konuşulacak en önemli konu bu destekleme yönergesinin içeriği ve şartları olacaktır. Burada öncelikli olarak özel tiyatro işletmecilerine yaklaşımın değişmesi gerektiğinin altı çizilmeli. Ticari faaliyet göstermesine rağmen burada üretilen artı değerin yalnızca şirket hanesine yazılmadığının; ülkenin eğitimli insan kalitesini arttırması bakımından toplam kalite yönetiminde etkili ve önemli bir faaliyet olarak değerlendirilmesi gerektiğinin altı çizilmeli. Başka bir deyişle bir özel tiyatro açma gereği hisseden girişimcinin bu girişimini zengin olmak ve büyük paralar kazanmak amacı ile değil, sanatsal yaratıcılığını devam ettirebilmek ve sanatını etkili bir şekilde duyurabilmek için yaptığını kabul etmemiz gerekir. Dolayısıyla böylesi mücbir sebeplerle karşılaşıldığında nakdi yardımın dışında SGK prim borçlarının ertelenmesi, KDV oranlarının %1’e düşürülmesi gibi daha kapsayıcı ve geleceğe taşıyıcı önlemlere de ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın her yıl Özel, Amatör ve Geleneksel tiyatrolara yaptığı nakdi yardımın koşulları düşünüldüğünde bu sefer yapılacak desteğin koşullarının esnetilmesi bir zorunluluk olarak görülmelidir. SGK prim borcu bulunmaması, Vergi borcu bulunmaması gibi şartlar esnetilmeli ve ayrılan bütçe daha da arttırılarak kapsayıcılığı genişletilmelidir.

Yazı yayına hazırlandığında bu destek ile ilgili kararname henüz yayımlanmadığı için şartlarını ve kapsayıcılığını ölçemiyoruz. Ancak bu desteğin “dostlar alışverişte görsün” bağlamından sonuçlar yaratmaması için öneriler içeren bu yazının; böylesi zor zamanlarda dayanışma duygusunu ve sosyal devlete olan ihtiyacı bir kez daha hatırlatmasını diliyorum.