Birçok koronavirüs aşısı var! İşte birbirlerinden farkı...

 1 milyon 400 bini aşkın kişinin ölümüne yol açan, vaka sayısının 60 milyona yaklaştığı korona virüsü pandemisine son vermek için yürütülen aşı çalışmalarından son haftalarda peş peşe iyi haberler geldi. Peki hangi aşı hangi teknolojiyi kullanıyor? Aşılardan hangileri halkın geneline yapılması için gerekli olan Faz-3 klinik denemelerini tamamladı?

PFIZER/BIONTECH AŞISI

Amerikan ilaç şirketi Pfizer ile Almanya'daki ortağı BioNTech'in aşısının, yüzde 95 oranında etkili olduğu açıklandı. Avrupa Birliği'nin şimdiden doz başına 15.50 euro ödeyerek 200 milyon doz almak için anlaşma yaptığı aşının ABD'de acil kullanımı için başvuruda da bulunuldu. Pfizer/BionTech aşısının özelliği, tıpta çığır açacağı belirtilen 'messenger RNA- kurye RNA' adlı yeni genetik teknolojiyi kullanması.

MRNA AŞISI NEDİR?

mRNA aşıları, virüsün sadece genetik diziliminin bilinmesiyle yapılabiliyor. Aşı üreticilerinin, bu teknolojide virüsün kendisini kullanmasına bile ihtiyaç duyulmuyor. (Çinli bilim insanları, salgının ilk günlerinde virüsün genetik dizilimini çıkararak tüm dünyayla paylaşmıştı.) BioNTech aşısında da, araştırmacıların virüsün insan vücuduna yapışarak çoğalmak için kullandığı iğneli proteininin genetik kodlarını kullandığı belirtiliyor. Buna göre bu aşıdaki mRNA, insan vücudundaki hücrelerin, virüs vücuda girdiğinde bu iğneli proteine saldırmasını sağlayacak 'kodlar' taşıyor.

NEDEN -70 DERECEDE DEPOLANMASI GEREKİYOR?

Ancak bu teknoloji çok hassas. mRNA'nın, oda sıcaklığında eriyen bir tür yağlı nanopartikül içinde saklanması gerekiyor. Pfizer/BionTech aşısının -75 derecede depolanması şart. Yani bu aşının dağıtımı ve depolanması için özel ekipmanlar gerekiyor.

MODERNA AŞISI

Amerikan firması Moderna'nın yüzde 94 oranında etkili olduğu açıklanan aşı çalışması da mRNA teknolojisine dayanıyor. Bu aşı da Pfizer/BionTech aşısı gibi virüsün iğneli proteini üzerinden hazırlandı. Moderna, aşı çalışması sırasında bu proteininin büyük bir mutasyon geçirmeyeceği düşünülen bir bölümü üzerinde çalışıldığını açıkladı.

'ŞİRKET SIRRI' FORMÜLLE DEPOLANMASI DAHA KOLAY

Moderna aşısının da, içindeki mRNA'nın korunması için Pfizer/BionTech aşısı gibi yağlı nanopartiküllerle kaplı halde ve soğukta saklanması gerekiyor. Ancak Moderna, 'şirket sırrı' olarak açıklamadığı bir formüle sahip olduğunu ve daha düşük derecelerde depolama yöntemine sahip olduğunu açıkladı. Buna göre Moderna aşısının dağıtımında -20 derece sıcaklığın korunması yeterli. Alının, 2 ila 8 derecede 30 gün boyunca bozulmadan depolanabildiği de açıklandı.

OXFORD/ASTRAZENECA AŞISI

Aşı çalışmaları ilk başladığında en çok bel bağlanan çalışma olarak öne çıkarılan bu aşının, ortalama yüzde 70 oranında etkili olduğu açıklandı. AstraZeneca firmasının İngiltere'deki Oxford Üniversitesi'yle ortak çalışması, bir vektörü aşısı. Bu aşıda SARS-CoV-2’nin hücrelere tutunmasını sağlayan proteininin genetik materyalini içeren, zayıflatılmış bir soğuk algınlığı virüsü  viral vektör kullanıyor. Bu vektör bağışıklık sistemini, COVID-19'un vücuda bulaşması halinde ona karşı savaşmak üzere hazırlıyor.

BUZDOLABINDA SAKLANABİLİYOR

AstraZeneca/Oxford aşısının kullandığıı vektör teknolojisi, mRNA aşılarına kıyasla çok daha ucuz. Nitekim firmadan yapılan açıklamada da, aşının 'bir fincan kahveyle aynı fiyata mal olacağı' belirtildi. Bu teknolojiye dayalı aşıların bir diğer özelliği ise standart bir buzdolabında altı ay boyunca bozulmadan saklanabilmesi.

RUS AŞISI SPUTNIK V

Rusya'nın bir aşının güvenli kabul edilmesi için gerekli olan Faz-3 testlerini tamamlamadan tescilleyip 'dünyanın ilk Covid aşısı' olarak pazarladığı Sputnik V de Oxford aşısı ile aynı teknolojiye dayanıyor. Bir vektör aşı olan Sputnik V, SARS-Cov-2'nin iğneli proteininin genetik bilgilerini vücuda, adenovirüs 5 adı verilen bir grip virüsü ile taşıyor ve bağışıklık sistemini Covid'e karşı hazırlıyor. Ancak bu aşı çalışmasının Faz-3 denemeleri henüz tamamlanmış değil. Rusya, ara sonuçları geçen hafta açıkladı; aşının yüzde 92 oranında etkili olduğunu duyurdu. 

Rusya'dan yapılan son açıklamada, aşının Pfizer ve Moderna aşılarından daha ucuz olduğu da belirtildi. Açıklamada şu ifadeler kullanıldı: "Bir doz için Pfizer'in açıkladığı 19.5 dolar ve Moderna'nın 25-37 dolarlık fiyatı, aslında kişi başına 39 dolar ve 50-74 dolarlık fiyat anlamına geliyor. Pfizer, Sputnik V ve Moderna aşıları için kişi başına iki doz gerekiyor. Sputnik V’nin fiyatı çok daha düşük olacak."

ÇİN AŞISI CORONAVAC

Çin şirketi Sinovac'ın Türkiye'de de denemeleri yapılan CoronaVac isimli aşı, dünyanın en eski aşılama teknolojilerinden birini kullanıyor. Bu aşıda inaktive edilmiş virüsler insan vücuduna enjekte ediliyor. Korona virüsleri çoğaltılıyor, 'öldürülüyor' ve bir aşı haline getirilerek insan vücudunda bağışıklık hedefleniyor. CoronaVac'ın da Faz-3 denemeleri tamamlanmış değil.

BATI'DAKİ DİĞER AŞI ÇALIŞMALARI

Johnson & Johnson's, Novavax ve Sanofi/GlaxoSmithKline şirketlerinin aşı çalışmaları da hâlâ devam ediyor. Johnson & Johnson's firmasının vektör aşısı, şirketin Ebola aşısının teknolojisini kullanıyor. İngiltere'deki testlerde iki dozluk bir korona virüsü aşısı deneniyor. Farklı bir teknolojiye dayanan Novavax ve Sanofi/GlaxoSmithKline aşılarının çalışmaları da sürüyor.