"Butlan", Arapça kökenli olarak "hükümsüzlük" anlamına gelir. Hukukta resmi işlemlerin geçersiz sayılması anlamında kullanılan bu terim, özellikle evlilik gibi kritik durumlarda öne çıkar. "Mutlak butlan" ise düzeltilemeyen, kamu düzenine aykırı hatalı evliliklerde devreye girer.
Butlan’ın Tanımı ve Kökeni
* Butlan, Arapça "hükümsüzlük" kökenli bir hukuk terimidir ve hukuki işlemlerin temelinde yatan eksiklik nedeniyle geçersiz sayılması anlamına gelir.
* Kurumlar açısından mutlak butlan (düzeltilemez eksiklik) ve nispi butlan (sadece ilgili tarafları bağlayan eksiklik) olmak üzere ikiye ayrılır.
Mutlak Butlan Nedir?
Türk Medeni Kanunu’na (TMK) göre, evliliklerde mutlak butlan şu durumlarda söz konusu olur:
1- Nikah sırasında eşlerden biri hâlâ evliyse (çifte evlilik)
2- Akıl hastalığı veya sürekli ayırt etme gücü eksikliği varsa
3- Aralarında kanunen evlenmesi yasak derecede hısımlık varsa
4- Yanlış ölüm kaydına dayanarak evlilik yapılmışsa
Bu hallerde yapılan evlilik “hukuken hiç olmamış” sayılır, mahkemece hükümsüzlüğe karar verilir.
Nispi Butlan Farkı
* Sakatlığına dayanır ve sadece taraflardan biri dava edebilir.
* Mutlak butlan ise kamu düzenine aykırıdır; devlet veya üçüncü şahıslar da dava açabilir ve bu tip davalar resen mahkemece değerlendirilebilir.
Kim Hangi Durumlarda Dava Açabilir?
* Mutlak butlan davaları: Savcı, eşlerden biri veya üçüncü kişiler tarafından açılabilir. Yargı tarafından re’sen tespit edilebilir.
Nispi butlan davaları: Sadece ilgili eşler veya onların yasal temsilcileri tarafından açılabilir. İlişkinin düzeltilmesi (tahvil) durumlarında gündeme gelir.
Sonuç
"Butlan", hukuken geçersiz sayılan işlemleri tanımlayan genel bir terimdir. Mutlak butlan ise ciddi kamu düzeni ihlallerinde ortaya çıkar ve genellikle evliliklerde kullanılır. Düzeltilemez hatalar barındırır ve mahkeme kararıyla iptal edilir.