Leyla Emeç Tavşanoğlu

Leyla Emeç Tavşanoğlu

Veda konuşmasında ne demişti?

ABD’nin 34. Cumhurbaşkanı Dwight Eisenhower. Lakabı Ike. İkinci Dünya Savaşı’nda 1944-45 yılları arasında Batı Avrupa’daki Müttefik Kuvvetler’in Başkomutanlığını yaptı. NATO’nun ilk başkomutanı oldu. 1953 ile 1961 arasında ABD Cumhurbaşkanlığı görevini icra etti. John Kennedy’nin Demokrat Parti adayı olarak 1961’de göreve gelmesinin ardından Beyaz Saray’a veda etti.

Eisenhower hem asker hem siyasetçi olarak çok ilginç bir kişilik. Çoğu insan Eisenhower’in siyasetini asker kafasına göre biçimlendirdiğini düşünür. Ancak pek öyle değil. Zaten bu yazıya konu etmek istediğim Başkanlığa Veda konuşmasında bunun bütün işaretlerini veriyor. Değindiği en önemli ve tehlikeli bulduğu konu sanayi- askeriye işbirliği.

Eisenhower diyor ki:

“Çok yüksek askeri harcamalar ve muazzam bir silah sanayii inşa etmek ABD’nin barış zamanında hiç yaşamadığı bir durum. Bu bir ilk oluyor. Buna çok dikkat etmek lazım. Silah sanayiinin gereksiz bir biçimde ülkeyi etkisi altına almaması için her zaman teyakkuzda olunmalıdır.”

Eisenhower konuşmasında ABD Kongresi üyelerini de silah sanayiinin gereksiz etkisi altında kalınmaması için ciddi biçimde uyarıyor. Başkanlığının ikinci döneminde Kongre’nin Sovyetler Birliği “tehlikesine” karşı askeri harcamaların arttırılması baskılarına karşı hep direndiğini hatırlatan Eisenhower hatta Sovyetler Sputnik adlı ilk insansız uyduyu uzaya gönderdiğinde bile askeri harcamaları arttırmaya yanaşmadığına dikkat çekiyor.

Eisenhower ayrıca askeri- sanayi işbirliği nedeniyle yapılacak aşırı silah harcamaları yüzünden ABD’nin dış politikasının da yön değiştirebileceği endişesini taşıdığını vurguluyor.

Eisenhower’in veda konuşmasında ABD halkına bir başka uyarısı daha var ki bunu bugün bile çevre korumacılar sık sık dillendiriyorlar. Eîsenhower o bölümde diyor ki:

“Amerikalılar sadece bugünün keyfini ve rahatını yaşamak için geleceğin değerli kaynaklarını yağmalamaktan kesinlikle kaçınmalıdır.”

Her iki öngörü de çok önemli. Ama Amerikan halkı anlaşılan Eisenhower’in uyarılarını hiç dikkate almamış olacak ki ABD Eisenhower’dan bir kaç yıl sonra önce Vietnam Savaşı’na bulaşacaktır. Ardından da üstüne vazife olmayan bölgelerde Ortadoğu’da, Afrika’da, Uzak Doğu’da, hatta kendi arka bahçesi Orta ve Güney Amerika’da çeşitli maceralara girişecektir. Bunlar da hep silah lobilerinin Kongre ve ABD devleti içindeki unsurlarının çevirdikleri manevralar yüzünden yaşanacaktır.

Öte yandan Eisenhower’in çevre koruması uyarısı da pek kabul görmemiştir. Bugün sanayinin bilinçsizce kullanımı nedeniyle iklim değişiklikleri, sera gazı etkileri yaşanmaktadır. Bu insanoğlu çok tuhaf. Yaşayarak öğrenmedikçe ve ben ne ettim demedikçe akıllanacağı yok.

Ziya Paşa’nın bendini çok severim:

“Nush ile uslanmayanı etmeli tekdir,

Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir.”

Önceki ve Sonraki Yazılar