Maymun çiçeği aşısı birçok ülkede hızla yayıldı ve sonunda Türkiye'de de ilk vaka görüldü. DSÖ uyarılarda bulunarak ülkelere dikkatli olmaları konusunda çağrıda bulundu. Peki maymun çiçeği hastalığı yeni bir çiçek aşısını beraberinde mi getirecek? Akıllarda bu soru varken hafızalardaki çiçek aşısı ve kollarda bıraktığı iz, yeniden canlandı. Çiçek aşısı maymun çiçeği hastalığında etkili olur mu? İşte yanıtı...

ÇİÇEK AŞISI VE KOLDA BIRAKTIĞI İZ

Çiçek hastalığını yok eden çiçek aşısı, neden kollarda büyük bir iz bıraktı?

Çiçek aşısı, çatal şeklinde, iki uçlu bir iğne ile, derinin en üst tabakası olan epidermisin bir alt tabakası olan dermise; birkaç delik açılarak enjekte ediliyordu. Enjekte edilen aşı, bu bölgede çoğalmaya başlıyor ve papül adı verilen bir yumru oluşuyordu. Bu yumru da içi sıvı dolu bir kabarcık şeklinde görünen veziküle, yani hücre dokusuna dönüşüyor ve ardından kabuk bağlayarak iz haline geliyordu. Bu iz, çevresinde belirgin bir 'çerçeve' olan büyükçe ve ortası hafif kabarık bir iz olarak görülür.

KORUYUCU REAKSİYON, CİLTTE YARA İZİ OLARAK KENDİNİ GÖSTERİYOR

Kısacası çiçek aşısının iz bırakmasını, bir yara izi olarak düşünebiliriz. Çünkü vücut benzer bir mantıkla reaksiyon veriyor. Ciltte tıpkı çiçek aşısında olduğu gibi bir yara oluştuğunda, vücut o bölgeyi iyileştirmek için hızlı bir reaksiyon verir ve yara izini onarır. Bu işlem sonrası bölge cilt dokusu onarılmış bir yara olduğundan bölgede iz kalır. Normal cilt hücrelerinin gelişmesi zaman alırken, yara dokusu daha hızlı gelişebilir; vücudun bu koruyucu reaksiyonu, cildimizde yara izi olarak kendini gösterir.

HANGİSİ ÇİÇEK HANGİSİ VEREM AŞISI?

Eğer 1980-90 neslinden biriyseniz, bir diğer anlamda Y kuşağıysanız, kolunuzda şimdiye kadar anlatılan tarife benzeyen bir iz görmeniz olası. Fakat bu iz, çiçek aşısı izi değil verem aşısı izi. Kolunuzdaki izin hangi aşıya ait olduğunu anlamanın iki yöntemi var. Eğer 1970'li yıllardan sonra doğduysanız, aşının çiçek aşısı olma ihtimali neredeyse yok. Sebebi ise tüm dünyada ortaklaşa gerçekleştirilen büyük bir aşı seferberliğinin başarılı olması ve çiçek hastalığının tüm dünyada resmen ortadan kalkması. İki aşıyı ayırmanın bir diğer yolu ise görüntüleri. Çiçek aşısı izi, belirgin bir 'çerçevesi' olan; diğer aşı izlerine göre oldukça büyük ve ortası kabarık bir izken verem aşısı izi çevresi belirgin olmayan, yalnızca ufak bir kabartı gibi görülen bir iz. Yani eğer kolunuzda bir iz varsa, hangisi olduğunu anlamak için bu yöntemi de kullanabilirsiniz.

ÇİÇEK AŞISI MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞINDA KULLANILIR MI?

Türkiye'de ilk maymun çiçeği vakasının görülmesinin ardından su çiçeği aşısının maymun çiçeği hastalığında kullanılıp kullanılamayacağını akıllara getirdi? Maymun çiçeği virüsünün tedavisi için yaygın kullanılan ilaçlar ya da spesifik bir tedavi olmasa da vakalar şimdiye kadar sidofovir, brinsidofovir gibi etken maddeli ilaçlarla kontrol altında tutuldu. DSÖ, Afrika'daki tecrübelerden yola çıkarak çiçek aşısının maymun çiçeğinden yüzde 85'e kadar koruma sağlayacağını aktardı. Fakat çiçek aşısı, hastalığın dünya genelinde sonlanması nedeniyle 1980'den beri uygulanmıyor. Bu nedenle şu an çiçek aşısı yapılanlar 40-50 yaş üzeri kişilerden oluşuyor. Aradan uzun süre geçmesi ise koruyuculuğun düzeyine ilişkin endişelere yol açıyor.

MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜNÜN TEDAVİSİ VAR MI?

Maymun çiçeği virüsü ile ilgili tedavisi olup olmadığı da en çok araştırılan konularında başında geliyor. Hastalığın enfeksiyonuna karşı kanıtlanmış ve güvenli bir tedavi yöntemi henüz bulunmuyor. Ancak uzmanlar, salgını kontrol etmek için çiçek hastalığı aşısı, antiviraller ve aşı immün globulini (VIG) kullanılabileceğini belirtiyor.