Amerika Birleşik Devletleri’nin Türkiye’ye yaptırımları içeren kararları, ülkenin yetkili müesseselerinden teker teker geçiyor. ABD Kurultayı’nin üst kanadı Senato, Türkiye’ye yaptırım öngören 2020 savunma bütçe tasarısını onayladı. Tasarı Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump’ın imzası sonrası, yasalaşarak yürürlüğe girdi. Yasa, Türkiye’ye F-35 uçakları ve ekipmanları sevkiyatını yasaklarken, F-35 parçaları üreten Türk şirketlerinden alımı da bu karar sonrası yine tartışmaya açıldı. F-35’lerin gövdesi ile iniş takımının büyük bölümünün de aralarında bulunduğu 937 parçası Türk şirketler tarafından üretiliyor. 400’den fazla F-35 kaleminde ise Türkiye tek tedarikçi ve sekiz büyük Türk şirketi ana yüklenici konumunda. Türkiye, 1999’dan bu yana 3. düzey (Level3) program ortağı olduğu F-35 projesi için 1.4 milyar dolar ödeme yaptı. Ve bu Türk şirketleri bu vakte kadar 1 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdiler.

Eskişehir öne çıkıyor

Eskişehir ise savunma endüstride kümelenmesiyle öne çıkan bir şehir. Bu şehirde başta Alp Havacılık olmak üzere irili ufaklı bir hayli firma F-35 uçağı programına imalat yapıyor. Yüzde 50 hissesinin Amerika Birleşik Devletleri’li Sikorsky’nin olduğu Alp Havacılık ise F-35 uçak gövdesi yapısal parçaları, iniş takımı bileşenleri ve motor için F135 motoru titanyum entegre kanat rotorları üretiyor.

Eskişehir endüstrisinden konuya yakın bir kaynağın verdiği bilgiye göre F-35 programında yer alan şirketler ambargo gelmesi vaziyetinde alternatif analiz eder üzerinde duruyor. F-35 programında yer alan bir takım firmaların imalata Bulgaristan’da devam etmek şeklinde bir çözüm beklentisi içindeler. Hem de bazı firmalar Bulgaristan’da yer bakmaya başladı. Edinilen bilgiye göre firmalar Eskişehir’de

ki üretimlerini Bulgaristan’a taşıyacaklar. Fabrikalarını Bulgaristan’da taşıyıp F-35’e parçaları üretmeye devam edecekler. Türk üretici firmaların da böylelikle bir kaybı olmayacak.

Kaynak, “Bulgaristan’da yer bakan firmalar arasında Alp Havacılık’ın ismini duyduk. Bununla beraber birkaç firma daha Bulgaristan alternatifini değerlendiriyor. Bu konuda hükümetin yaklaşımının da pozitif olduğunu söylemeliyim. F-35 parçalarının üretimi ile ilgili bugüne kadar edinilen tecrübenin boşa gitmemesi açısından bu tür alternatifler üzerinde duruluyor. Zira zati ambargo ülkeye geldi, firmalar ambargolu değil. Dolayısıyla Türkiye yerine Bulgaristan’da imalat bugüne kadarki kazanımların kaybedilmemesi açısından ehemmiyetli” diye konuştu.

Hangi şirket F-35 için ne üretiyor?

Kale Havacılık: Uçakların gövde, kanat ve kokpiti için 2005’ten bu yana 500 değişik parça üretiyor. Üç F-35 tipinin iniş takımlarını için de tek tedarikçi. Ayrı olarak F135’lerin motor donanımlarının imalatını yapıyor.

TUSAŞ-TAI: F-35A Orta Gövde imalatında Amerika Birleşik Devletleri dışındaki tek tedarikçi.

AYESAŞ: F-35 uçağının füze uzaktan kumanda arabirimi ve panoramik kabin ekranının elektronik kartlarının tek tedarikçisi.

ASKERİ ELEKTRONİK SANAYİİ (ASELSAN): F-35 uçaklarının elektro optik hedef sisteminin ehemmiyetli parçalarını geliştiriyor.

ROKETSAN-TÜBİTAK: Uçakta dahili olarak kullanılacak hassas güdümlü Stand-off füzesinin geliştirme, entegrasyon ve imalatını yürütüyor.

MİKES AŞ: British Aerospace Engineering ve Northrop Grumman için F-35’in elektronik bileşen ve parçalarını üretiyor.

Alp Havacılık: Uçak gövdesi yapısal parçaları ve asambleleri, iniş takımı bileşenleri ve motor için titanyum entegre kanat rotorları üretiyor.