​“Ben dostlarımı hiçbir zaman satmadım, çünkü ya beş para etmez çıktılar ya da paha biçilmez.” der İlhan Berk dostluk için. Dostluğu tanımlamak hem kolaydır hem de zor. Her insan kendi yaşantısına, dünya görüşüne ve değerlerine göre dostluk anlayışı oluşturabilir. Dostluk özen ister, aradaki güveni sarsmamayı bekler, emek ve sabır gerektirir ve ihaneti asla kaldıramaz. En önemlisi de karşılık beklemez.
​Dost edinmek de dostluğu sürdürmek de kolay değildir. Dostluk, ortak mekân ve zaman paylaşım zorunluluğunu ortadan kaldırır.  Araya ne kadar zaman girerse girsin söze “Nerde kalmıştık?” diye başlayabildiğin kişidir dost. Yeni dostlar bulmak ve derin bir dostluk ilişkisi inşa etmek ise özellikle ilerleyen yaşlarda olanaksız gibidir. Bu yaşlarda tanışılanlar ancak arkadaş veya tanıdık olarak kalır genellikle.
​Enver Aysever, Dostlar Kitabı-Kendi Patikanda Yürümek başlıklı kitabında kendi yaşantısından yola çıkarak dostlarını ve kendi dostluk anlayışını anlatıyor (Doğan Kitap. 2019). Ona göre dost, yeryüzünde başka kimsenin açamayacağı o gizli çekmecenin anahtarını elinde tutan ve sıkça görülmek istenen, hakkında kaygı duyulan, yapıp ettiklerine dair bilgi sahibi olunan kimsedir. Aysever’e göre, “Birini merak etmekten vazgeçtiysek artık o dostumuz değildir.”.
​Kitap okundukça Aysever’in insan ilişkilerindeki deneyim ve tutumunun arkasında ve onun yaşamında tiyatro ve sahnenin etkili bir bileşen olarak belirleyici olduğu ortaya çıkıyor. Yazar, kitabının tamamında sürekli bir kurmacanın izini takip ediyor. Kurgu, zaman zaman yazardan önemli rolleri ödünç alıyor. Yazar, “Aykırı Sorular”, “Dört Bir Taraf” gibi TV programlarında, edebiyat alanındaki üretimlerinde ve radyoda karşılaştığı yüzlerce insan sureti ile onların iç ve dış dünyalarına daha yakından tanık oluyor. O herhangi bir iş, proje ya da insan ilişkisinde öncelikle samimiyete bakıyor, onu arıyor ve yakın çevresini de doğrudan ya da dolaylı olarak bir samimiyet testine tabi tutuyor. Aysever’in -kendi tabiriyle- insan sarrafı olmasında bu testin çok etkili olduğu anlaşılıyor.
​Samimiyet testini ilk geçen Aysever’in de ilk dostu oluyor: Anneanne. Anneanne karşılıksız vermenin, sabrın, sevginin, sığınılacak insanın ta kendisi. Sonra okul, mahalle, çevre, üniversite, iş yaşamı, gençlik, yetişkinlik arkadaşlıkları onun değişen dostluk anlayışını hem betimliyor hem de kendi yaşamına bir ayna tutuyor. Dostluğun ömrü olduğunu, sonsuza dek biriyle iletişim halinde kalmanın, görüşmenin dostluk anlamına gelmediğini belirtiyor. Ona göre dostluğun asıl ölçütü ikili meselelerden daha çok toplumsal sorunlar ve siyasal tavır gerektiren durumlara ilişkin takınılan tutumlarda yatıyor.
​Enver Aysever eleştiri ve öz eleştiride de kalemini keskin tutuyor. Ona göre dost, insanın kendisini de yansıttığı için kiminle dostluk edildiği çok önemli. Ona göre dostluk önemli bir yol arkadaşlığı ve yol için arkadaşını seçebilme özgürlüğü. Yol ise bir sonuçtan çok süreç ve süreçte kiminle yola çıktığın çok daha önemli. Yoldaşın insanı yarı yolda bırakmayacağından emin olmak gerekiyor. Bunun belirleyicisi ise zor kurulan ve bir pamuk ipliğine bağlı olan güven. Güven sarsılmaya gelmez. Sarsıldığında başta dostluk olmak üzere tüm ilişkiler anında sonlanabilir.
​Enver Aysever’in dostluğa ilişkin tamamen yazarın deneyimlerinden güç olan ve tekrar tekrar okunacak, altı çizilecek tümcelerinden bazıları şöyle:
​“…Birlikte yürüme cesaretidir dostluk, bir başına kalacağını sanırsın, oysa ikisindir… Dostluk, o en yakın olduğun kişinin yüreği sancırken senin de aynı acıyla kıvranmandır kuşkusuz. Hatta dinsin diye acısı, kendinden vazgeçmektir... Dostluk hep borçlu hissetmektir, birbirini özgür kılmak, beraber anmak, anımsamaktır... Dostluk WhatsApp gruplarına yenilmemek, yüz yüze olmakta ısrar etmek, o lezzetli sofralarda kadehleri yudumlamaktır. Dost, inatla hata yapsa bile yanında durmayı bilmektir. Duyguları, düşünceleri denetimsiz bırakabilmektir. Dostlar birbirinin yazdıklarına özen gösterirler, yalnızlıklarını büyütürler. Güç geceyi birlikte sabaha taşırlar… Dostluk, birinin başladığı cümleyi diğerinin kusursuz tamamlamasıdır. Dost gizli sandık, güvenli sığınaktır.”
​Dostluğa ihanet edilmemeli!
​Enver Aysever’in Dostlar Kitabı, sosyal psikoloji dersinin temel grameri gibi insan ilişkilerine odaklanan ve okuru kendisiyle baş başa bırakarak dostluklarını sorgulatan çok iyi bir anı kitabı.