Mardin’de tütün üreticisi çiftçiler “devlet buraya sigara fabrikası yapsın” dediler.
Yıl 2002.
Bir araştırma ve eğitim çalışması için köylerde idik.
Bu istekleri olmadığı gibi Tekel Kurumu da özelleştirilerek İngiliz ve Amerikan ortaklığı olan BAT’a verildi.
O yıllarda valiler çiftçiyi tütünden uzaklaştırarak hemen gerçekleştirilmesi çok zor olan seracılık gibi başka alanlara kaydırmak istiyorlardı.
Mardin ve Adıyaman gibi illerin tütünleri o yıllardan başlayarak yasa dışı bir alana itiliyordu.
Tütün üreticileri ister istemez kıyılmış tütünleri yasal olmayan bir sistem içinde satmaya yöneldiler.
Devlet de ne yapıldığını biliyordu aslında.
Çiftçiler aşırı yoksul idiler.
Bizim gezdiğimiz Mardin’deki köylüler çatışmalar nedeniyle önceki yıllarda köylerinden uzaklaşmak zorunda kalmışlardı.
O yıllarda bir kısmı yeniden köylerine dönmüş ve tütün üretimine yeniden başlayarak hayata tutunmaya çalışıyorlardı.
O nedenle üstlerine fazla gidilmesi mümkün değildi.
Ancak bir yandan da Tekel’i ele geçiren Amerikan, İngiliz şirketleri bu üretimin bitmesini istiyorlardı.
Çünkü piyasadaki sarma tütün, gelirlerini düşürüyordu.
İşte son günlerde mecliste bazı kanunlarda değişiklik yapılarak bu tekellerin tam bir hâkimiyet kurması yönünde baskılar iyice artmıştır.
Sarma tütünde şu anda bir yasal, bir de yasal olmayan piyasa bulunmaktadır.
Sigara kâğıdına aşırı vergiler getirerek…
Piyasaya tütün veren çiftçilere hapis ve ağır para cezaları vererek…
Aslında uygulanmayan açık arttırma sistemini yasadan tümden kaldırarak…
Sadece sözleşmeli satış sistemini kurarak…
Bu hâkimiyetin artık iyice pekiştirilmesi için hevesler iyice artmıştır.
Mecliste Plan Bütçe Komisyonunda bunlar görüşülmektedir.
Bazıları tartışmalarla gündemden çıkarılmış bulunuyor.
Ancak bazılarını gerçekleştirecekleri görülüyor.
Tütün üreticisi biraz daha sıkıştırılacaktır.
Sarma tütün içenler de daha fazla ödemek zorunda kalacaklar.
Bölge çiftçisinin yasa dışı durumdan bir an önce çıkarılması gerekiyor.
Bu çiftçilerin kooperatifler şeklinde örgütlenerek üretimlerinin yasal bir çerçeveye alınması şarttır.
Ancak tütün ve sigara tekellerinin bu kadar güçlü olduğu bu dönemde bunlar ne ölçüde gerçekleşebilir bu çok tartışmalı.
Acı tütün bu tekeller için bol para demek.
Bir zamanlar zahmetli de olsa gelir sağlayan tütün üreticileri özelleştirmeler ile köle durumuna itildiler.
Birçoğu bu alandan ayrıldı.
Tütün ihraç eden bir ülke olarak bilinen Türkiye artık bu özelliğini yitirdi.