2006 yılında Tohumculuk Kanunu ile tohum şirketleri tohumluk üretiminde ve satışında büyük bir hegemonya oluşturdular. Çiftçilerin yerel tohumlar ve bunlardan üretilen fideleri satması yasaklandı. Gerçi kamunun yoğun tepkisi nedeniyle bu yasak hâlen tam olarak uygulanmıyor. Bu konuda iki ileri bir geri politikası uyguluyorlar ve işi biraz da zamana bırakıyorlar.

29 Eylül 2010’da ilk tohum takas şenliğini Torbalı pazar yerinde düzenledik ve daha sonra Seferihisar’da yapılan takas şenliği ile birlikte bu etkinlikler yaygınlaştı. Arkasından ilk önce Seferihisar Belediyesi Can Yücel Tohum Merkezini açtı. Merkez yerel tohumları saklıyor, fide üretiyor ve üretmek isteyenlere bedelsiz olarak veriyor. Merkez özellikle yakın çevrede bulunan yerel tohumlara ağırlık veriyor. Uzak bölgelerden gelen tohumları bölgede dağıtmıyor. Doğrusu da budur.

Örneğin İzmir’de bulunan bir yerel çeşit ancak İzmir, Aydın, Manisa, Muğla illerinin uygun toprak ve iklim özelliklerine sahip yörelerine uyum gösterebilir. Bir yerel çeşidin bütün Türkiye’de hiçbir sınır olmadan dağıtılması oldukça yanlış bir olay.

Seferihisar’ı takiben Muğla Büyükşehir Belediyesi ve Çanakkale Büyükşehir Belediyesi de yerel tohum merkezleri açtılar.

İlk yıllarda ihtiyaç duyulan bazı yerel tohumlar daha uzak bölgelerden takas şenliklerine getirilmiş ve az sayıda çiftçi tarafından denenmişti. Tohum takas şenliklerinde artık uzak bölgelerden tohum gelmesini istemiyoruz.

Yerel tohum; adı üzerinde belli bir bölgeye uyum göstermiş tohumluklardır. Bölgenin iklim ve toprak özelliklerine uymayan bölgelerin tohumluklarının başarılı olması oldukça zordur. Ancak bu konuda bir ayrımı da işaret etmek gereklidir. Çağlar boyunca tohumlar kıtalar arasında seyahat etmiştir.

Nitekim ülkemize domates, patates vb. birçok tür Güney Amerika’dan gelmiş ve zamanla uyum göstermiş ve hatta yerel çeşitler oluşmuştur. ABD ve Kanada’da endemik olarak kültür bitkilerinden sadece ayçiçeği olduğundan, bütün kültür bitkileri bir kısmı Latin Amerika’dan olmak üzere diğer kıtalardan getirilmiştir.

Buğday ülkemizden, Kuzey Amerika dâhil bütün dünyaya yayılmıştır. Bu nedenlerle bugün de ıslah amacıyla kontrol altında ülke içinden veya dışından yerel tohumların getirilerek kullanılması mümkündür.

Katılımcı ıslah için değişik yörelere ait yerel tohumların getirilmesine ihtiyaç olabilir. Ancak her yörenin yerel tohumunu her yerde dağıtmanın sakıncaları da bulunmaktadır. Şirket tohum ıslahçıları da yaygın bir şekilde yerel tohumlardan bütün dünyada yararlanıyorlar. Tarım ve Orman Bakanlığı bu amaçla bütün dünyaya yerel tohumları göndermekte ve bunlar şirketler tarafından şüphesiz kullanılmaktadır.

Yerel tohumlar hiçbir bedel ödenmeden şirketlerce kullanılmakta iken şirketlerin yön vermesi ile yerel tohumların çiftçilerce satışına yasaklar getiren kanunların birçok ülkede kabul ettirilmesi ayrı bir çelişki ve sorundur. Ayrıca çok sayıda ülkeden tohum ithal ediliyor ve kullanılıyor. Bunlarla çeşitli zararlı ve hastalıkların geldiği de bir sır değil.

Bu gerçeklere karşın şirket hegemonyası taraftarları yerel tohumu kısıtlamak için koruyuculuk örtüsü altında yerel tohumların orijin alanından hiç çıkmamasını savunuyorlar. Bu da ayrı bir çelişki ve sorundur.